+0 بَگَن (Bəyən)
بازگشت به خویشتن
حسن راشدی : بخشی از كتاب " تركان و بررسی تاریخ ، زبان و ..." (8)
در پی قیام انقلابی مردم ایران در سالهای ۱۳۵۶-۱۳۵۷ هـ . ش بر علیه حكومت پهلوی, و سقوط این خاندان كه ظلم و ستم را بر كلیه مردم ایران, و ناعدالتی, تحقیر و توهین مضاعف را برغیرفارس زبانان, بخصوص بر تركان تحمیل كرده بود, آزادی نسبی زبان و فرهنگ مردم آذربایجان و دیگر غیرفارس زبانان فراهم گردید و جوانان تحصیلكرده و روشنفكران آذربایجانی كه در پی هویت گم شده خود بودند به مطالعه زبان, فرهنگ و تاریخ واقعی خود پرداختند.
در اواخر سالهای دهه شصت و اوایل هفتاد و پس از پایان جنگ ایران و عراق كه آرامش بركشور حكمفرما شد, و به دنبال هویت جویی دانشجویان آذربایجانی دانشگاههای تهران, تبریز و دیگر شهرها در راستای رسیدن به حقوق معنوی خود, آنها خواستار به اجرا در آمدن اصل ۱۵ و ۱۹ قانون اساسی كه خونبهای شهدای زمان انقلاب بود شدند؛ این اصول, تحصیل به زبانهای غیرفارسی از جمله تركی را در مدارس و دانشگاهها در كنار زبان فارسی آزاد, و برابری حقوق مردم ایران بدون توجه به زبان و نژاد و قومیت را اعلام میكرد.
لاكن افرادی كه افكار نژادگرایانه و ضد تركی دوران حاكمیت پهلوی در وجود آنها ریشه دوانده بود و احتمالاً رأی و نظرشان هم در بعضی مواقع نافذ در تعدادی از مسئولین كشور بود در اجرای این اصل مسلمِ قانون اساسی سنگ اندازی كردند!
با گذشت سالهای متمادی از پیروزی انقلاب اسلامی, اجرای این اصول با بی توجهی روبرو شد تا اینكه حركتی خودجوش و بر خاسته از میان طبقات مختلف مردم آذربایجان پدید آمد كه پیش قراولان آن, نویسندگان, شعرا, محققین, ادیبان, روشنفكران, بخصوص دانشجویان بودند. اینان معتقد به وحدت واقعی و از دل برآمده مردم ایران با اجرای این اصول و در چارچوب قانون اساسی و دور از جار و جنجال بودند و اعتراض به انحصار طلبی و فزون خواهی عدهای داشتند كه همة امكانات مادی و معنوی كشور را برای یك قوم و یك زبان و یك فرهنگ میخواستند. آنها برای رساندن پیام مردم خویش به گوش مسئولین كشوری كه بعضی از آنها میگفتند ما حاضریم به زبان تركی در مدارس و دانشگاهها تدریس شود ولی كسی از آن استقبال نمیكند,[1] اجتماع در روز تولد بابك خرمدین, در دومین جمعه تیرماه را روز مناسبی برای نشان دادن ارادة ملّی مردم آذربایجان در مورد خواسته های بحق و قانونی تشخیص دادند و از سال ۱۳۷۹ , صدها هزار نفر از اقشار مختلف مردم در پای قلعه بابك واقع در نزدیكی "كلیبر" در آذربایجان شرقی گردآمده و با اجتماع عظیم خود علاوه بر اجرای برنامه های فرهنگی و هنری, خواستار به اجرا در آمدن اصول ۱۵, ۱۹ و ۴۸ قانون اساسی شدند.
در سال ۱۳۸۰ , اجتماع در این قلعه را بیشتر از ۳۰۰ هزار نفر گفتند[2] و در سال ۱۳۸۱ حضور مردم در پای قلعه و در دومین جمعه تیرماه را بین ۴۰۰-۵۰۰ هزار نفر حدس زدند.[3]
شركت كنندگان در مراسم سال ۱۳۸۰, علاوه بر گرامیداشت یاد و خاطره شخصیت تاریخی آذربایجان بابك خرمدین, كه ۲۲ سال بر علیه خلیفه مستبد عباسی مبارزه كرد اعلامیه هایی را در زمینه لزوم اجرا شدن اصول ۱۵, ۱۹, ۴۸ قانون اساسی در میان شركت كنندگان پخش كرده و به ایراد سخنرانی و شعرخوانی پرداختند. آنها خواسته هایی را در ۱۴ ماده بر پارچة بلندی نوشته و در مكانی كه به «قالا دره سی» مشهور است و محل برپایی چادرها بود آویزان كردند تا در مقابل دید شركتكنندگان در این مراسم قرار گیرد.
خواسته های شركت كنندگان در مراسم قلعه بابك در روزهای پنجشنبه و جمعه ۱۴و ۱۵ تیرماه ۱۳۸۰ هـ . ش كه بصورت پارچه نوشته ارائه شده بود بدین قرار بود:
۱- اعلام آمار جمعیتی تركهای ایران و اعلام میزان رسمی آن از رسانه های گروهی دولت جمهوری اسلامی ایران مطابق مصوبات حقوق بشر سازمان ملل متحد.
۲- تصویب و اعلام زبان تركی به عنوان دومین زبان رسمی كشور ایران.
۳- تدریس رسمی و اجباری زبان تركی در مدارس دورة ابتدایی, راهنمایی, دبیرستان, دانشگاهها و مؤسسات آموزشی.
۴- ایجاد و اختصاص شبكة مستقل رادیو- تلویزیون ۲۴ ساعته سراسری به زبان تركی از صدا و سیمای مركز تهران.
۵- ایجاد و اختصاص شبكة رادیو تلویزیونی شبانه روزی به زبان تركی در استانهای آذربایجانشرقی, آذربایجان غربی, اردبیل, زنجان, همدان و قزوین از سوی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران
۶- ایجاد خانه فرهنگ آذربایجان در شهر تهران و در سراسر استانهای آذربایجان شرقی, آذربایجان غربی, اردبیل, زنجان, همدان, قزوین و ایجاد فرهنگستان زبان و ادبیات تركی از سوی دولت جمهوری اسلامی ایران.
۷- تصویب و ایجاد پست مشاور فرهنگی رئیس جمهوری در زبان و ادبیات تركی.
۸- تصویب و اعلام قانونی كانون نویسندگان و شعرای آذربایجان از سوی هیات دولت, رسیدگی و تصویب بودجه كافی از سوی هیات دولت و مرمت علمی و اساسی آثار تاریخی آذربایجان, جلوگیری از تخریب آثار باستانی مانند ارك تبریز, مسجد كبود, قلعه بذّ و . . . كه توسط بدخواهان آذربایجان انجام شده است.
۹- عودت تمام آثار باستانی آذربایجان از دوره اسكیتها (سكاها), اشكانیان, اتابكان, ایلخانیان, صفویان, قاجاریان از تهران, اصفهان و دیگر شهرها به تبریز برای ایجاد موزة اصلی و بزرگ تاریخ آذربایجان.
۱۰- لغو بخشنامه دولت مبنی بر استفاده نكردن از زبان تركی در مدارس دولتی و غیردولتی.
۱۱- لغو بخشنامه و توصیه های دولت بر نامگذاری اجباری برای فرزندان تركهای آذربایجان با استفاده از فرهنگ و زبان فارسی و عربی به غیر از زبان و نام تركی.
۱۲- اختصاص بودجه مساوی و برابر با در نظر گرفتن نسبت میزان جمعیت به استانهای آذربایجان همانند استانهای اصفهان, یزد, كرمان و . . . (به علت عدم اختصاص بودجه كافی و نابرابر در مقایسه با مناطق فارس نشین, در ۲۲ سال بعد از انقلاب اسلامی ایران, مناطقِ تركنشین فقیرتر شده و موجب عقبماندگی جبران ناپذیری گردیده است).
۱۳- تصویب مساوی وزرای ترك زبان شایسته سالار با در نظر گرفتن اكثریت نسبی مردم ترك زبان در كابینة دولت جمهوری اسلامی بر اساس و همانند وزرای فارس زبان از جانب رئیس جمهور منتخب مردم.
۱۴- مراتب در ۱۴ ماده برای استحضار ملّت شریف و دولت جمهوری اسلامی, به آگاهی و اجرای بموقع آن كه در میثاق منشور و كنوانسیونهای حقوق بشر سازمان ملل متحد هست و ایران یكی از دولتهای امضاء كننده آن است اعلام میدارد».
در سال ۱۳۸۱, خواسته های قانونی شركت كنندگان و شعارهایشان روشمندتر شده بود و نوشته های پلاكاردهای پارچه ای بزرگ به دو زبان تركی و انگلیسی نشان از این داشت كه صدای خواسته های مسالمت آمیز مردم آذربایجان به گوش مسئولین كشور و دوستداران حق و عدالت در جهان رسانده شود.
در سال ۸۲ هم كه سختگیرهایی برای شركت در مراسم قلعه بابك بعمل آمده بود, مردم آذربایجان منسجم تر از سالهای گذشته در پای قلعه حاضر شدند و خواستار حقوق قانونی خود در قالب ۱۲ ماده كه به سه زبان تركی, فارسی و انگلیسی قرائت گردید, شدند!
در پلاكاردهای متعددی كه شركت كنندگان با خود حمل میكردند و به دو زبان تركی و انگلیسی نوشته شده بود, خواسته های آنها در چارچوب قوانین كشوری و بین المللی به نمایش گذاشته شده بود. مطالبات ۱۲ ماده ای شركت كنندگان در مراسم تیرماه سال ۱۳۸۲ در قلعه بابك كه توسط شركت كنندگان و در بعد ازظهر پنجشنبه ۸۲/۴/۱۲ در میان اجتماع كثیری از حضار و در محوطة «هتل بابك» قرائت گردید و مورد حمایت آنان قرار گرفت بدین قرار بود:
«۱- اجرای اصول ۱۵, ۱۹, ۹ و ۴۸ قانون اساسی بزرگترین آرزوی ماست
۲- در چارچوب نظام جمهوری اسلامی ایجاد شبكه های ویژه رادیو- تلویزیون كه در آنها زبانِ اصیل و صحیح تركی ارائه شود از خواسته های ملّی ماست
۳- برای پاسداری از زبان تركی و بخاطر كوشش در راه ترقی و پیشرفت آن ایجاد فرهنگستان زبان تركی از مهمترین مطالبات ماست
۴- ما خواستاریم كه قلعه بابك به عنوان اثر ملّی آذربایجان از طرف شعبه فرهنگی سازمان ملل متّحد (یونسكو) به رسمت شناخته شده به ثبت برسد
۵- ضمن تقبیح سیاستهای ضدترك داشناكهای ارمنی, جنایات آنها در قبال تركها و نسل كشی قوم ترك را به وسیله آنان محكوم میكنیم
۶- از دولت میخواهیم ضمن اتخاذ موضع در قبال تحركات نژادپرستانه ارمنیها و ایراد تهمت از سوی آنان بر علیه تركها, مانع بروز دشمنی در میان قومیتهای ایرانی شده و در ایجاد اتحاد و همراهی در میان قومیتها بكوشند
۷- سرزمین ایران امروزی مثل گذشته سرزمین كثیرالمله است, در این سرزمین كثیرالمله, بخاطر این واقعیت كه مساحت عظیم و گسترده دارد سیاستهای اتخاذ شده متمركز گرایانه برای بهتر اداره شدن آن نتیجة دلخواه خود را نداده است, بویژه قومیتهای ایرانی در نتیجه اجرای سیاستهای یكسویه مركز, از كاروان ترقی و پیشرفت در زمینه های اقتصادی, فرهنگی و اجتماعی عقب ماندهاند, لذا در چارچوب یك سرزمین واحد, و مشروط به حفظ تمامیت ارضی آن خواستار بر پایی و برقراری سیستم فدراتیو هستیم؛ بدیهی است سیستم فدراتیو باید در قالب نظام جمهوری اسلامی ایران پیاده شود
۸ - بر اساس سیستم فدرال, در هر ایالت باید زبان عمومی آن ایالت زبان ملّی و رسمی شناخته شود و زبان تركی نیز باید بخاطر موقعیت غالب خود در سطح ایران در كنار زبان فارسی به عنوان زبان رسمی شناخته شود
۹- بخاطر تجلیل و احترام قهرمانان ملّی, ادبا, هنرمندان و شاعران, بطوركلی نام تمام مفاخر آذربایجان باید زینت بخش میادین, خیابانها, كوچه ها و فرهنگسراهای این خطه شود
۱۰- نام شریف و تاریخی آذربایجان باید دوباره بر استان اردبیل ابلاغ شده و نام آذربایجان به آن خطه اعاده شود
۱۱- ما ضمن تقاضای آزادی زندانیان سیاسی آذربایجان از زندانها, تعدیات و خفقانهای ایجاد شده برای فعالین جنبش بیداری آذربایجان را بشدت محكوم میكنیم
۱۲- ما [جمع كثیری از مردم] به نام ملت قهرمان آذربایجان, در این برهه از زمان به مانند گذشته خود را مدافع ایرانی یكپارچه دانسته و حراست از تمامیت ارضی ایران را وظیفه ملّی خود میپنداریم, لاكن بر اساس حقوق شناخته شده اجتماعی و فرهنگی ملتها و قومیتها در سطح جهان, از حاكمان خود میخواهیم ضمن برسمیت شناختن اصول و بیانیه های سازمان ملل متحد در زمینه حقوق قومیتها, مطالبات قید شده بالا را به عینه تحقق بخشند!».
شركت صدها هزار نفر از مردم آذربایجان در مراسم قلعه بابك, با تحمل سختیها و مسائل نظیر تعطیلی كار روزانه, صرف هزینة زیاد, خوابیدن در هوای آزاد و یا چادر با امكانات محدود, طی صدها كیلومتر راه و با احتمال بروز هر نوع اتفاقات پیشبینی نشده, نشان از عزم ملّی و همهجانبه ملّت آذربایجان در رسیدن به حقوق مادی و معنوی تصریح شده در قانون اساسی دارد.
حضور صدها هزارنفری مردم ترك ایران در پای قلعه بابك كه در حقیقت هر نفرشان حداقل نماینده ۲۰-۲۵ نفری هستند كه خواسته های مشترك با شركت كنندگان در مراسم دارند ولی بعلت دوری راه, هزینة سنگین, مسائل اداری و دیگر موانع نمیتوانند در آن روز خاص در پای قلعه حضور پیدا كرده به جمع شركت كنندگان بپیوندند نشان میدهد كه حدود ۸-۹ میلیون نفر از مردم آذربایجان و مردم دیگر مناطق ترك ایران كه در شهرهای مختلف از آن جمله در تهران ساكنند خواستار تحصیل و تدریس به زبان قانونمند تركی آذربایجانی در مدارس ابتدایی, متوسطه و دانشگاه, پخش برنامه های متنوع خبری, علمی, ادبی, فرهنگی- هنری و مذهبی به زبان صحیح تركی از كانالهای سراسری رادیو- تلویزیون, بكارگرفتن این زبان در مطبوعات سراسری, تهیه فیلمهای سینمایی و سریالهای تلویزیونی, استفاده از این زبان به صورت رسمی در تابلوها و مكاتبات, بكارگیری آن به عنوان دومین زبان رسمی كشور, و سرمایه گذاری ملّی در استانهای آذربایجان شرقی, آذربایجان غربی, اردبیل, زنجان, همدان و دیگر مناطق عقب مانده اقتصادی كشور جهت جلوگیری از مهاجرت بیرویه به علت فقر و بیكاری هستند.
اهداف مشترك ۸-۹ میلیون نفر از جمعیت حدود ۳۰ میلیون نفری تركان ایران به منزلة اهداف مشترك اكثریت این جمعیت است, چرا كه نزدیك به نصف جمعیت هم در سنین پائین بلوغ و كودكانی هستند كه قادر به تصمیم گیری نیستند.
مردم آذربایجان علاوه بر خواستههای قانونی كه در قلعه بابك مطرح میكردند با تشكیل سمینارها, كنفرانسها, سخنرانیها و اجرای برنامه های فرهنگی- هنری در دانشگاهها و فرهنگسراهای شهرهای مختلف و نشر روزنامه ها و ماهنامه های متعدد, و نوشتن طومارهایی با امضاء نمایندگان مجلس, مسئولین مطبوعاتی, نویسندگان, ادبا, روشنفكران و شخصیتهای حقیقی و حقوقی به مسئولین طراز اوّل كشور, بر خواسته های قانونی تأكید میورزیدند.[4]
[1] - نشریه هفتگی «مبین» تهران, شنبه ۱۳/ شهریور/ ۱۳۷۸ ویژه نامه شماره ۲ مقاله : «آقای استاندار, آذربایجان زنده است و سخنان مرده نمیخواهد».
[2]- آمار غیررسمی, ورود حدود ۷۰ هزار دستگاه خودرو به شهر كلیبر در نزدیكی قلعه بابك را نشان میداد.
[3]- حضور در مراسم سال ۱۳۸۱ در مقایسه با سال ۱۳۸۰ با مشكلاتی مواجه بود, ولی باز تعداد شركت كنندگان افزایش چشمگیری داشت ضمناًآمار رسمی از طرف هیچ ارگان رسمی اعلام نشد تنها, نشریه هفتگی «اختر» كه به مدیریت میرطاهر موسوی نماینده مردم تبریز در مجلس ششم منتشر میشد در آن روزها نوشت: حدود ۶۰ هزار نفر از مردم آذربایجان برای استفاده از هوای لطیف, تفریح و به عنوان توریست از قلعه بابك دیدن كردند!
[4] - نوشته شدن اوّلین طومار در سال ۱۳۷۷ بوسیله نویسندگان و روشنفكران آذربایجانی در مورد اجرای اصل ۱۵ قانون اساسی به آقای خاتمی رئیس جمهور با امضاء ۶۸ نفر؛ در تابستان سال ۱۳۷۹ و در سفر آقای خاتمی به آذربایجان غربی طومار دیگری با امضاء نمایندگان مجلس, مسئولین مطبوعات آذربایجان, روشنفكران و نویسندگان آذربایجان نوشته و تقدیم ایشان شد, در اسفند ۱۳۷۹ هم با امضاء ۷۷۲نفر از نمایندگان مجلس و روشنفكران ترك, كرد, عرب و تركمن طومار دیگر به آقای خاتمی ارسال گردید. طومار مسئولین و روشنفكران ترك استان همدان هم به رهبر انقلاب آیت اله خامنه ای در سال ۱۳۸۳در سفر ایشان به همدان تقدیم گردید؛ و طومارهای زیادی از طرف اقشار مختلف مردم نوشته و ارسال شده كه در این مقال نمیگنجد.