اؤز ترجمه حالیم

                                               میر هدایت حصاری   

    من میرهدایت، میرحبیب اوغلو، حصاری ایران آذربایجانیندا بیر شاعر، یازیچی و تدقیقاتچی كیمی تانینمیش و بیر ژورنالیست، توركولوق و فولكلورشناس كیمی ده فعالیتده اولموشام.

    من ۱۹۲۹-جی ایل اوقتیابر آیی نین ایكی سینده (۱۳۰۸هجری شمسی ، مهرآیی نین ۱۰- ندا) آرازین قوزئی ساحلینده اولان جولفا شهرینده، ایرانلی بیر عاییله ده دونیایا گلدیم، ۸ یاشینا دك عاییله نین ایستی و محبت لی قوجاغیندا راحاتجاسینا عؤمور سوردوم. آنجاق ۱۹۳۷-جی ایلین پاییزیندا نه ایسه بیردن- بیره، خزان یئلی یوخ، بلكه حادثه لر قاسیرقاسی یورد- یووامیزی ووروب، داغیتدی.

 آیری سؤزله دئسه ك، او گونكی ساوئت حكومتی او زامانا دك اونلارا تبعه اولمایان ایرانلیلارا اورادان چیخیب وطن لرینه قاییتماقلاری اوچون واقت تعیین ائتدی. آتام آز فورصت ایچینده ائو- ائشیگی دیری- دیمزینه ساتاراق حاضیرلانیب، ایرانا گئچمه یه مجبور اولدوق. او تایدان گئچنده آنامین قیزیل سیرقاسی، بویون باغینی و بیله زیكلرینی (قیزل آپارماق قاداغاندیر دئیه) الیندن آلدیلار. بو تایدا ایسه گتیردیگیمیز كیتابلاری هامیلیقجا ضبط ائتدیلر.

    آتامین آتاسی میرباباسلطان علمداردا یاشادیغی اوچون بیزده بیر باشا اورایا گئتدیك. وطنه قاییتدیغیمیزا گؤره نهایت درجه سئویندیك. لاكین بو سئوینمك چوخ داوام ائتمه دی. چونكی بورادا اوزون ایللردن سونرا وطن لرینه قاییدان ایرانلیلار بیر هموطن كیمی یوخ، بلكه بیگانه لر كیمی قارشیلاندیلار. شاه رژیمی نین بوغونتولو شراییطنده اونلاری مهاجر آدلاندیراراق، اؤز طبیعی وطنداشلیق حوقوقونا مالك اولماقدان محروم ائتدیلر. شاه رژیمی بو آیدین فیكیرلی انسانلاری او زامان غفلت ایچینده یاشایان ایران وطنداشلاری اوچون زیانلی سایاراق اونلارا جوربه جور چتین لیك لر تؤرتدیلر. او جومله دن وطن عشقی ایله اوچان آتام شبهه لی آداملار كیمی هرگون گئدیب نظمیه ده اؤزونو گؤسترمه لی و معین بیر دفتری امضالامالی ایدی.

   چونكی بو مهاجر دئییلن و روسلارا تابع اولماغا حاضیر اولماییب اؤز وطن لرینه قاییدان انسانلارین فیكیرلری بو تایداكیلارا گؤره چوخ آیدین و مترقی ایدی. اونلار شاه رژیمی نین ظولمكارلیغینی و خالقین بوغونتولو و فلاكت لی یاشاییشلارینی گؤردوكده ساكیت قالا بیلمیردیلر. اونلار بو تایلی وطنداشلاریندا ظولمه قارشی موبارزه حیسّینی اویادیردیلار. اونا گؤره ده مهاجرلیك عنوانی بؤیوك بیرگوناهكارلیق دامغاسی كیمی اونلارین آلینلارینا وورولوب و هر یئرده اونلارا تبعیض قاییل اولونوب، قیراغا قویولوردولار!

   بو دوروم میللی حوكومت، غدار شاه رژیمی نین الی ایله قانا بویاناراق، دئوریلدیكدن سونرا داهادا گرگین لشدی. چونكی او مهاجرلر خالق كوتله لری نین آییلماسی نین و رژیم علیهینه باش وئرن موبارزه لرین اصلی باعث و بانی لری كیمی تانینیردیلار. اونا گؤره ده قولدور شاه و اونون منحوس رژیمی قانلی بیراینتقام آلماق قصدینه دوشدو. دئدیگیمیز حادثه نین ایلك گونلرینده شاهین  موزدورلاری اله گئچن مهاحرلری و فرقه فعال لارینی وحشی لیك له اؤلدورندن سونرا (بعضا هله دیری ایكن) آرابالارین دالیسینا باغلایاراق خییابانلاردا سورودولر و جنازه لرینی ایسه هارایا آتدیقلاری، معلوم اولمادی. سونرالاردا اله گئچن لر یا اعدام اولدولار یا آیری اوزاق ایالت لره سورگون اولونوب، دیدرگین دوشدولر!

   هرحالدا بیزیم علمداردا قالماغیمیز ایكی آیدان آرتیق چكمه دی. چونكی بیزیم آتا- بابا یوردوموز اولان كهریزیئكه ن (یازیلاردا یكان كهریز یازیلیر) قصبه سینده كی حاصارلی قوهوملاریمیز، بیزیم ایرانا  گلدیگیمیزی ائشیتدیكده بیرگون گلیب آتامی راضی لاشدیراراق، بیزی كهریز یئكه نه كؤچورتدولر.    بئله لیك له بیزیم طالعیمیز آیری بیر استقامت تاپدی. چونكی اگر بیز بؤیوك شهرلره گئتسه ایدیك، ترقی یوللاری بیزیم اوزوموزه آرتیق آچیق اولاردی. بیر حالدا كی یئكه نده او زامان حتتا بیر مكتب ده  یوخ ایدی.

   بوندان علاوه بورادا هئچ بیر ایش ده یوخ ایدی. آنجاق آل- وئر ائتمك اولاردی كی او دا چوخلو سرمایه (پول) ایسته ییردی. بئله لیك له بیر مدّت ائو اثاثیه لرینی ساتماقلا گئچیندیك. نتیجه ده گئت- گئده ائوده بوشالدی و عاییله نین ایقتصادی دورومو گرگین لشمه یه باشلادی. بئله لیك له من ده عاییله یه كؤمك لیك ائتمك اوچون ایشلمه لی اولدوم، او زامان كندین اهالیسی نین ایشلریندن بیری بو ایدی كی اونلارین بعضی لری یازدا « اورمو » – یا گئدیب، شهردن نیسیه مال گؤتوره رك كوردوستان كندلرینه چرچی لیگه گئدردیلر و پاییز اولدوقدا قازاندیقلاری پوللار ایله كنده قاییداردیلار. هر چرچی دسته سی ایكی نفر شریك و بیر آیلیقچی دئییلن، اوغلان اوشاغیندان تشكیل اولوردو. منی ده آتام عاییله نین خرجی نین آزالماسی و آز- چوخ دا اونون خرجینه كؤمك لیك اولماسی اوچون او دسته لرین بیرینه آیلیق چی وئردی.

   بئله لیك له اون- اون بیر یاشلی، عاییله قوجاغیندا نازایله بؤیوموش و ایستی، سویوق گؤرمه میش بیر اوشاق بیردن- بیره چتین بیر شراییطده واقع اولدوم. گونده هئچ اولماسا ۲۰- كیلومتر پیاده گئتمك، گئجه لر یورغان، دوشك سیز قورو یئرده یاتماق و چرچیلره خدمت ائتمك، آتا، آنا، باجی و قارداشدان اوزاق، عاییله محبتیندن محروم اولماق، آسان ایش دئییلدی، لاكین  تحمل ائتمه لی ایدیم.

   بئله لیك له ایكی ایل تمام غوربتده یاشاییب، كوردوستانین داغ- داشلارینی قاریش- قاریش دولاندیم. دؤنه سی ایل، ۱۹۴۱-جی ایل (۱۳۲۰هجری- شهریور آیی) متفق لر ایرانا و روسلار ایسه، ایران آذربایجانینا گئچدیكده كوردوستاندا امنیت سیزلیك اوز وئردیكده كندلی لریمیز یئرلرینه قاییتماغا مجبور اولدولار. من ده اونلارایله قاییدیب، بیرده عاییله میزه قووشدوم.

   1321- جی ایل (۱۹۴۲ – م ) كندین ایقتصادی دورومو داهادا آغیرلاشدیقدا عاییله میز خوی شهرینه كؤچدو. آتام آز سرمایه سی ایله كیچیك بیر توكان آچدی. لاكین عؤمورو وفا ائتمه دی ۱۳۲۲- جی ایل یازدان ۲۵- گون گئدن بیر مختصر خسته لیكدن سونرا، لاپ دوغروسو دوقتورسوزلوق و داواسیزلیق نتیجه سینده دونیادان كؤچدو. بیر آنانی ۴- صغیر اوشاغی ایله غوربت یئرده تك قویوب گئتدی.       بئله لیك له عاییله میز خوی دا گئچینه بیلمه دیكده بیرده "یئكن " ه  قایتدی. آنام اورادا درزی ماشینینی ایشه سالماقلا او قیطلیق و باهالیق ایللرده جانیندان مایا قویاراق اوشاقلاری چتین لیك له ده اولسا گئچیندیریب، بؤیوتدو. آمما من عاییله یه تحمیل اولماماق اوچون هله ده غوربتده قالدیم. ۱۳۲۴- جو  ایل ( ۱۹۴۵-م )  16- یاشیمدا ایكن آذربایجاندا شاه رژیمی نین علیهینه باشلایان قییامدا داوطلب اولاراق توفنگ گؤتوروب، فعالجاسینا اشتراك ائتدیم.

تحصیلاتیم باره ده:

اوشاقلیقدان علمه، تحصیله عاشیق اولدوغوما و قدرتلی حافظه مه رغما دونیانین گئدیشی و یاشایشین ناموناسیب لیگی منه مدرسه (مكتب) ماساسی دالیسیندا اوتورماغا امكان وئرمه دی.

   لاكین گوجلو استعدادیم و هوشوما آرخالاناراق معلّیم سیز و مكتب سیز، اؤز یانیمدا اوخویاراق عالی تحصیلات آلماغا موفق اولدوم.

   اوّلجه آلتینجی كلاس (ابتدایی) امتحانیندا متفرقه حالدا اشتراك ائدیب، بیرینجی روتبه ایله قبول اولدوم. سونراكی ایل یئنه ده متفرقه حالدا اشتراك ائدرك ۷،۸ و ۹ – جو كلاسلاری (سیكل اولی) بیر یئرده و دالیسی ایل ۱۰ و۱۱ – جی كلاسلاری (صینیف لار) بیر یئرده امتحان وئررك قبول اولدوم.

   دؤنه سی ایل طبیعی ریشته سینده دیپلوم آلدیم بیر نئچه ایل سونرا مصلحت بئله اولددو كی ریاضی ریشته سینده ده امتحان وئررك ریاضی دیپلومودا آلدیم. بونلارین هامیسینی معلّیم سیز اولاراق اؤز یانیمدا اوخودوم.

   1964- جی (هجری ۱۳۴۳) ایلده اینگیلیس دیلینده لیسانس معادل لی مدرك آلدیم. ۱۹۷۷- جی ایلده لوندونون معتبر دانشگاهلاری نین بیریندن مكاتبه یولوایله، یول و تیكینتی ریشته سینده موهندیس لیك (اینجینئرلیك) مدركی آلدیم. بیر نئچه بینادا قاییردیم. لاكین ادبیاتا بسله دیگیم عشق و علاقه نتیجه سینده او ایشه دوام ائتمه ییب، ادبیاتلا ایلیشدیم.

   بونودا قئید ائدیم كی، ۱۳۲۸- جی ایل اوردو سئرویسینه داخیل اولوب، ۱۳۶۱- جی (۱۹۸۲- م ) ایل ۳۳- ایل خدمت ائتدیكدن سونرا سرهنگ لیك (آلبای) درجه سی ایله متقاعد اولدوم.

   خدمتیمین سون ۱۱- ایلینی اوردونون مخابرات والكترونیك فاكولته (دانشكده) سینده اوستادلیق مقامیندا اولدوم. لاكین او ۳۳- ایلین خاطره لرینی و امنیت تشكیلاتلاری ایله نئجه ال به یاخا اولوب و گئچیردیگیم تهلیكه لی گونلر باره سینده یازماق اوچون نئچه جیلد كیتاب لازیمدیر.

   2004-جو ایل مای آییندا باكی دا «آذربایجان اونیورسیته تی» طرفیندن فخری دوقتورلوغا لاییق گؤروندوم.

شاعیرلیگیم حاققیندا:

   ایلك شعریمی ۸- یاشیندا ایكن دئدیم. لاكین كیمسه دن تشویق گؤرمه دیكده، داها دالیسینی توتمایاراق، اونوتدوم. آمما ۱۸- یاشیندا بیرحادثه اوزره دوباره شاعیرلیگ عالمینه قاییتدیم. اوحادثه       بو ایدی:

   1325 ( 1946- م )– جی ایلده ایران آذربایجانیندا، بیرایل حاكمیتده اولان، میللی حكومت و دئموكراتیك حركت لر، غدار شاه رژیمی نین الی ایله داغیلیب، اوره كلرده تزه گوجرمكده اولان اومود غونچالاری آچیلمامیش، سولدولار. آغیر، بوغونتولو، ضد تورك سیاستی وطنیمیزین اوستونو بورودو. بو زامان من ده كنده قاییتدیم. شاه رژیمی آذربایجانلیلاردان قانلی اینتقام آلدی. منیم كیچیك اوره گیم بو حادثه دن گؤینه ییردی. بو میللی و دئموكراتیك حركتین بو آسانلیق ایله داغیلماسینا اینانا بیلمیردیم.

   او ایل قیش سوووشوب یازگلیب چؤللر یاشیل مخمل گیئیم لرینه بوله نیب، داغ- دره لر قان رنگلی لاله لرله بزه ندیگی زامان بیر، نئچه تای توشلاریملا چؤله گئتمیش ایدیك. بو زامان  یولداشلاریمدان بیریسی بو بیربیت شعری اوخودو:

داغیلدی مجلس میللی                    اورك لر قالدی نیسگیللی

بو بیر بیت شعر او شراییطده منی ترپتدی. اورگیم جوشا گلدی. او بیتی بئله تاماملادیم.

خوش آوازلی شیرین دیللی               بولبول لال اولدو دوستان

   بو ایش منیم اوره گیمی سرینلدیب، وجده گتیردی. بیردن طبعیم بولاغی جوشلانیب آخدی. ائله اورادا ۲۰-۳۰ بیت شعر همان وزنده و همان مضمون و موضوعدا قوشوب، اونا آرتیردیم. اوره گیمده اولان دردلریمی و شاها نسبت قلبیمده كی نفرت لری و آزادلیق یولوندا چالیشیب،  قوربان اولان شخصیت لرین آدینی رژیمین جنایت لرینی، خلاصه اورگیمده اولان دردلرین هامیسینی او ایلك شعریمه تؤكره ك   اوره گیمی بوشالتدیم.

   شاعیرلیك ذووقونا مالك اولدوغومو كشف ائتدیكده آز قالاكی روحوم بدنیمدن چیخیب پرواز ائتمك ایسته ییردی.

یولدا گلركن قوشدوغوم شعری عاشیق هاواسی ایله اوخویاراق، آیری بیر عالمده سئیر ائدیردیم. ائوه گلدیكده اؤزومو بیرخلوت یئره چكیب، قلم- كاغاز  الیمه آلیب او شعری كاغاز اوسته گتیردیم. دال با دال موختلیف موضوعلار باره سینده شعر قوشوب یادداشت ائدیردیم. ایلك شعریمه نه ایسه اؤز كیچیك آدیمی (هدایت) تخلوص قرار وئردیم (سونرالار بیلدیم كی، بو تخلوص ده هم گئچمیشده و هم ایندی آیری شاعرلرده واریمیش) آمما ایلك شعریمین طالعی ده تعجب لو و عیبرتلی اولدو:

   یاز سووشوب، یای گلدیكده ایش تاپیب، پول قازانیب، عاییله یه كؤمك لیك ائتمك اوچون تبریزه گلدیم. بیر زامان «سردری»- ده تزه چكیلمكده اولان دمیر یول ایشینده ایشله دیم. بیر زامان دا تربیت خییابانیندا بیرموسافرخانادا شاگیرد اولدوم. بیرمددت ده بئكار قالدیم. بیرگون خییاباندا ایكی مامور منه ظنین اولاراق «دژبان» دفترینه جلب ائدیب، همیشه جیب لریمده دولاندیردیغیم توركجه یازدیغیم شعرلری چیخاردیب باغیشلانماز گوناه سندلری كیمی ماسانین اوستونه توكدولر. ایلك شعریم چوخ مفّصل اولدوغونا گؤره اوّلجه اونو اوخودولار. اوخودوقجا ووردولار. بیر ووروب، بیر اوخودولار!

   سورقوچونون باشی نین اوستونده اولان: باشی، دؤشو زینقروولا دولو شاهین شكیلی و اونون آلتیندا ایری خط ایله یازیلان، شاهی آللاه ایله بیر سویه ده قویان «خدا- شاه- میهن» شعاری هرشئیی آیدینلادا بیلردی. بئله نكی شراییطده شاها توهین ائتمك، رژیم ایله مخالفت ائتمك، خصوصی ایله شعریمده گتیریلن بعضی آدلار و جان یاندیرمالار بیرطرفدن ده مهاجر اولماغیم منی محكوم ائتمگه، حتتا اعدام اولماغیما كفایت ائدردی (بونو سورقوچو اؤزو دئدی)

   بئله لیك له منی یورولموش و ازیلمیش حالدا حبس خانایا سالدیلار. صاباحیسی یئنه گلیب  منی سورغو اوتاغینا آپاردیلار. اگر او شعرده تخلّصومو گتیرمه سه ایدیم اوشعری تاپدیغیمی ادعا ائده بیلردیم. لاكین اوندا اولان (هدایت) ،‌تخلّصو دانماق یئری قویمامیشدی. یئنه ده سورغو و وورغو باشلاندی. بو آرادا نه ایسه سورغوچو اوتاقدان ائشیگه چیخدی بیر آن بئینیمه چاخدی كی، اگر او شعری گؤتوروب، آرادان آپارسام آرتیق منیم علیهمه بیر مدرك قالماز. جلد یئریمدن سیچراییب، او ایكی صحیفه نی قوپارتدیم. لاكین هر نه باخدیم گیزلتمگه یئر تاپمادیم. تر- تله سیك آغزیما قویوب اوددوم. لاكین چوخ چتین لیك له بوغازیمی یارا- یارا آشاغی گئتدی !

   سورغوجو گلیب او كاغازلاری گؤرمه دیكده قیللی قابانا دؤندو. تله سیك حالدا بور- بوجاغی فرشین آلتینی گزدی.

قضیه نی بیلدیكده اوستومه یومولدو. بیر آیری افسر ده كؤمگینه گلیب ایكی یاندان یورولونجا ووردولار. سونرا منی اؤلومجول حالدا سورویه- سورویه زیندانا قایتاردیلار.

   لاكین بوایشین خبری مندن قاباق زیندانا چاتمیش ایدی. اونلار دؤوره می آلدیلار هم تحسین ائتدیلر هم ده قضیه نین نه جور اولدوغونو سوروشدولار. آمما من سكوت ائتمكدن سوایی بیرچاره گؤرمه دیم.

   بو زینداندا اولان ایكی جوان (بیری نین آدی پرویزی ایدی) منه چوخ جان یاندیریردیلار. اونلاری رحمتلیك ابراهیمی نین قبری اوسته گول قویاندا گؤروب، توتموش ایدیلر.

   هرحالدا ظاهرا او  قضیه نین او افسرلرین اؤزلری اوچون ده مسئولیتی اولدوغو اوچون یا هانسی بیر سببه، داها آچیب، آغارتماق ایستمه دیلر. چونكی اوندان سونرا كیمسه داها گئچمیش تؤهمت لر  باره سینده مندن سورغو ائتمه دی. كؤتك و اشكنجه ده قورتاردی. آنجاق او بیری اهمیتی اولمایان شعرلریم باره ده سوروشدولار. سونرا منی نظمیه یه تحویل وئردیلر.  100- گون تامام محكمه سیز زینداندا قالدیم نهایت آپاریب، همشهریمیز اولان بیرقهوه چیه (هرواقت ایسته سه لر تحویل وئرمك شرطیله) تحویل وئره رك التزام آلیب، بوراخدیلار. بئله لیك له ایلك شعریمین طالعیی بئله اولدو.

   بو ایش نئچه ایل منی شاعیرلیكدن آییردیسا، لاكین چوخ چكمه دن گیزلی- آشكار شعرلر دئمگه دوام ائتدیم. هر نوع شعر قالیبیندا، عروض و هیجا و حتتا سربست و بعضا ده ابداعی فورملاردا شعر دئدیم.

   من شاعیر اولدوغوم حالدا، تانینمیش بیرناثركیمی ده فعالیتده اولموشام، ایندییه دك (۲۰۰۵میلادی) ۲۲۵۰ توركجه و فارسجا چئشیتلی و تحقیقی مقاله لریم، ایران مطبوعاتیندا (بعضا توركیه، آذربایجان جمهوریتینده و آوروپادا) چاپ اولموشدور.  من بو ایشه عاشیغام و سون نفسیمه دك قلم چالیب، شعر قوشاجاغام.

   مطبوعاتدان علاوه رادیو و تئلویزیادا دا چیخیشیم اولموشدور. ۶۷-۱۹۶۴-جی ایللرده گرگان دا اولدوغوم زامان گرگان رادیوسونون علمی پروقرامی نین حاضیرلاماسی و اجراسی منیم عؤهده مه  قویولموش ایدی. تهراندا ایسه ایران تئلویزیاسیندا مطلب لر یازیب، چیخیش ائتمیشم. او جومله دن ایران كیتابخانالاریندا اولان توركجه ال یازما كیتابلاری تانیتماقدا تقریبا ۱۰۰- پروقرام حاضیرلاییب، اجرا ائتمیشم كی اونلارین چوخو سحر شبكه سی نین (برون مرزی) یاسیمای آذری شعبه سیندن یاییلمیشدیر.

 مطبوعاتداكی فعالیت لریم: 

   وارلیق ژورنالی ایله ایلك گونلر و ایلك قدم لریندن امكداشلیق ائتدیكدن علاوه، ایندی ده اورادا رداكسیا عضوو كیمی چالیشدیغیما گؤره فخر ائدیرم. وارلیق ژورنالی بیزیم تاریخیمیزده بؤیوك بیر حادثه و اؤنملی بیر دؤنوش نوقطه سیدیر. بو باره ده بحث ائتمك اوچون كیتابلار یازیلیب و یازیلاجاقدیر. اودوركی داها آرتیق دانیشمایاراق سایره فعالیت لریمه اشاره ائدیرم.

   منیم مطبوعاتلا امكداشلیغیم تهراندا نشر اولان مشهور ساتیریك روزنامه سی اولان توفیق    روزنامه سی ایله باشلاندی. كیهان روزنامه سی نین قول- بوداقلاری ایله امكداشلیق  ائتدیگیم حالدا كیهان هوایی طرفیندن نشر اولان «اوره كدن- اوره گه یول» ضمیمه سینی و اوندان سونرا همان مؤسسه طرفیندن نشر اولان «یول» ژورنالی نین تمل داشینی قویماقدا رحمت لیك پروفئسور حمید محمدزاده و اسماعیل هادی جنابلاری ایله ایشتراك ائتدیم. سونرا ایران میللی گاز شركتی نین اورقانی اولان« ندای گاز » ژورنالی نین باش رداقتوری و اجرا مدیری كیمی فعالیت ائتدیم و نفت وزارتخاناسی طرفیندن نشر اولان « مشعل » روزنامه سی نین (سونرا ژورنال اولدو ) علمی و بعضا ایقتصادی سئرویسی نین رداقتوری ایدیم. بونلاردان علاوه اونلارجا روزنامه و درگی لرله ده، مقاله وئرمك له، قلم چالیب امكداشلیق  ائتمیشم.

فولكلورشناسلیق حاققیندا:

اوشاق چاغیندان فولكلورا عاشیق ایدیم. ائویمیزه گلن هرقادینین اتگیندن آسلاناراق ناغیل یا تاپماجا دئمگی خواهیش ائدردیم. حافظه مین یاخشیلیغینا گؤره هامیسینی دا یادیمدا ساخلاردیم. سونرالار اونلاری كاغاذ اوسته گتیرمگه چالیشدیم. اونلارجا بو باره ده مقاله لر یازدیغیمدان علاوه ۷۰۰-     صحیفه لیك حجمی اولان بیرآذربایجان فولكلورو عنوانلی اثریم و « آذربایجان فولكلورونون آوروپاداكی ایزلری آدلی » بیر آیری كیتابیم دا ایندییه دك چاپ اولموشدور. بونلاردان علاوه آذربایجان فولكلورونون ایكینجی و اوچونجو جیلد لرینی ده چاپا حاضیرلامیشام.

چاپ اولموش كتابلاریم:

1- عاشیقلار مجلیسی

۲- شاهنامه منظوم تركی

۳- خاقانی شروانی(ترجمه)

۴- گونشسیز گونلر (شعر دیوانی)

۵- آذربایجان فولكلورو ( بیرینجی  جیلد)

۶- قصه های شیرین آذربایجانی و مشابهات آنها در اروپا

۷- تذكره ساقینامه سرایان آذربایجان

۸- توركجه قدیم طبی كیتابلار ( ۱۱،۱۰،۸-  جی عصیرلر)

مطبوعاتدا آردیجیل حالدا چاپ اولان كتابلاریم:

 1- بشقاب پرنده دروغ بزرگ قرن بیستم

۲- پیامی از فضا (علمی تخیلی)

۳- كوچ مكاتب هنری

۴- ماهواره از دیدگاه علم

۵- قدم نو رسیده مبارك

۵-قصه های  شیرین خمسه نظامی ( به نثر)

۶- قصه یوسف و زلیخا ( به نثر)

۷- كنت مونت كریستو ( ترجمه و تلخیص)

۸- آموزش اینترنت

۹- سیاحت نامه محمد امین  افندی در آسیای میانه (ترجمه)

۱۰- شهریار شهریاران

۱۱- ترجمه منظوم حیدر بابا به فارسی

۱۲ داستانهای كوتاه (تركی و فارسی)

۱۳- خلاصه داستانهای  شكسپیر ( ترجمه)

۱۴- سیری در كتاب دده قورقود

۱۵- داستانهای كوراوغلو قهرمان میللی آذربایجان (ترجمه)

۱۶- آنچه باید والدین بدانند

۱۷- از سومر تا آتروپاتن

۱۸- روز شمار تاریخ (۳ – جلد)

۱۹- عناصر شیمیائی چگونه كشف شدند(ترجمه)

۲۰- ایلام

۲۱- احمد و خاتون

۲۲- علی و مرجان

چاپا حاضیرلانمیش كتابلاریم:

1- فضولی نین ممدوحلاری

۲- فضولی نین بیبلیوگرافیاسی

۳- محمد امین رسول زاده نین ایرانداكی فعالیت لری

۴- درخلوت ساقی

۵- گنجینه شگفتی ها

۶- مجموعه مقالات (مقاله لر توپلومو) ۱۰ جلد

۷- تاریخچه سینما

۸- آذربایجان فولكلورو (  2-جی و ۳- جی جیلد)

۹-  كیچیك حكایه لر مجموعه سی   ( 2 جیلد)

۱۰- اسكی پروتو توركلرین تاریخی

۱۱- حافظ و شعرای آذربایجان

۱۲- ایراندا توركجه ال یازما كیتابلار ( ۴ جیلد)

۱۳- صفی الدین ارموی و آثارش (ترجمه)

۱۴- چاپ اولمامیش شعرلر (۲- جیلد)

۱۵- دده قورقود كیتابینی اینجلیه ك

۱۶- فارس دیلینده تورك سؤزلری

۱۷- تاریخ سومر

۱۸- تاریخ ایلام

۱۹- رد پای  فولكلور آذربایجان در اروپا

۲۰- گؤزو یولدا قالانلار

۲۱- آلبان و آتروپاتن

۲۲- مشاهیر آذربایجان ( ۲ جیلد)

۲۳- یاشاییشدان یارپاقلار

۲۴- خالق ناغیللاری

۲۵- آتالار سؤزو 

26- تاپماجالار

۲۷- دئییم لر

۲۸- داستانهای كوتاه (مجموعه)

۲۹- تورك قادینلاری تاریخده

چاپ اولموش مقاله لریمین سایی:

1- وارلیق درگیسی                                 64

2- فاراد درگیسی                                   32

3- اوركدن، اورگه یول (كیهان هوائی)            50

4- یول درگیسی                                    35

5- طلوع زندگی درگیسی                         352

6- مجموعه لرده و كیتابلاردا                      57

7- ندای گاز درگیسی                              295

8- مشعل درگیسی                                36

9- كیهان روزنامه سی(قدیم مدیریت دؤوری)   341

10- كیهان هوایی و كیهان سال                  26

11- كیهان فرهنگی                                 33 

12-  قورولتایلاردا چیخیشلار                       41

13- مطبوعاتدا چاپ اولان ترجومه لر             29

14- چاپ اولان شرح حال لار                      79

15-  فولكلور باره ده مقاله لر                      28

16-  رادیو و تئلویزیوندا چیخیشلار                160

17- مهدآزادی  (فروغ آزادی)                      43

18- نوید آذربایجان                                   21

19- اختر روزنامه سی                              13

20- موختلیف نشریه لرده چاپ اولان مقاله لر  198

21- سایر نشریه لر                                 259

————————————————————–

تورك دونیاسی ادبیاتچیلاری آنسپكلوپدیاسی  450    (چاپ اولماقدادیر)

 سایر نشریه لرین آدلاری:      

سهند- اسلامی بیرلیك – امید زنجان- فخر آذربایجان- تورك ادبیاتی (استانبول) – اینجه صنعت و ادبیات (باكو) – ادبیات _  (باكو) – یول  (باكو) ( آدیم چكیلمه میشدیر)- كؤرپو- دان اولدوزو (اصفهان) – چیچك- آوای اردبیل- بهار زنجان- علمی (و بهداشت محیط زیست)- وارلیغین سسی (سوئد) ائل دیلی و ادبیاتی -  پیك آذربایجان – آذری درگیسی- صابر ادبی انجمنی نشریه سی- دنیای جوان- اؤیرنجی- چاغری- یارپاق – همشهری- ندای ایران ، دانشگاهلارین داخلی نشریه لری و سایره لر…

 میرهدایت حصاری باره ده قایناقلار

۱- ادبیات اوجاغی، تبریز   1985، ص ۴۳۳

۲- جنوبی آذربایجان ادبیاتی آنتولوقیاسی، باكو ۱۹۸۸، ج ۳، ص ۲۹۳

۳- مرند وجلفا شاعری، مرند ۱۹۹۱، ص۱۳

۴- طلوع زندگی درگیسی، تهران ۲۰۰۱

۵- ایران تورك ادبیاتی آنتولوژیسی، ارزروم ۲۰۰۲، ج ۶، ص ۹۸-۹۶

۶- توركیه دیشینده كی تورك ادبیاتلاری آنتولوژیسی، آنكارا – ۱۹۹۷، ج ۶، ص ۱۳۲-۱۲۵

۷- بین ییلین یوز شاعری، آنكارا- ۲۰۰۰، ص ۲۱۰

۸-  جنوبی آذربایجان تورك ادبیاتیندا دموقراتیك ایدئالار مقاله لر مجموعه سی، باكو ۱۹۹۰

۹- جنوبدان سسلر، باكو ۱۹۸۷

۱۰-  وارلیغین سسی، سوئد

۱۱-  ائل دیلی و ادبیاتی، تهران ۲۰۰۳، ج ۶، ص ۴۵

۱۲- روزنامه فجر آذربایجان، تبریز، شماره ۳۲۰۹

۱۳-  تورك دونیاسی ادبیاتچیلاری آنسیكوپدیسی، آنكارا ۲۰۰۴، ج ۵، ص ۱۳