+0 بَگَن (Bəyən)
(موغان - گئرمی بؤلگه‌لرینده )
قایناق : موغان - گئرمی ، فولكلور دوشرگه‌سی
http://www.milmugan.blogfa.com/
یئنی دوغولموش اوشاغا و آناسینا ابه‌چی(əbəçi) آدلی بیر بیلیجی آرواد یئتیشیر. بئله كی اوشاق دونیایا گؤز آچان چاغ او آنانین یانیندا اولور، اوشاغی توتور، اونو یویوب و گؤبه یینی كسیر. سونرا بله ییب آناسینا وئریر. آتالار دئییر:«یوز ابه‌چی ییغیشا گوج دوغاندادیر.»
ابه‌چی اوچ گون زاهی آروادا و اوشاغینا باخیردی. بو اوچ گونده آنایا قویماق* وئریردی و اوشاغی پرپی (pərpi) ائدیردی.
آرالیقدا، بیرینه آجیقلاناندا، دئییرلر اونو "پرپی"له‌دیم. آما "پرپی" سؤزو بوردا اؤزل اولاراق ایشله‌نیر. ابه‌چی اوشاغین اوچ گونونده، قول‌لارینین قاتلاناجاغین، اللرینین-آیاقلارینین اوستون، بئلین، آلنینین اورتاسین و چنه‌سینی تییغه ویا اولگوج كیمی باشقا بیر ایتی دیلك‌له چرتیب قان آلیر و سوغانین بیر واراغی ایله اونون بئلینی اوووردو. بئله لیكله اوشاغی پرپی ائدیردی.
ابه‌چی اوشاغی بوزمه‌جه آزاریندان قوروماق اوچون اونو قارینا چكیردی. قارین قالین اولسایدی سویوردولار یوخسا قوزو و بالاجا قویون قارنینی سویمادان اوشاغی اوزوندن باشقا قارینا بوكوردولر و تخمیناً بیر ساعات‌دان سونرا اوشاق ترله‌ین كیمی چیخاردیردیلار. ابه‌چی اوشاغین آغزینا باخیردی آغ سیزا (بوزمه‌جه) اولسایدی اونو ایینه ایله بیر-بیر دئشیب گؤتوروردو یوخسا بوزمه‌جه اوشاغین اممه‌سینه انگل تؤره‌دیب اوشاغی اؤلدوروردو. بیرده اوشاغی بو آزاردان قوروماقدان اؤتورو اونو باشقا تور پرپی ائدیردیلر؛ ایكی ساجی باش-باشا وئریب اوشاغی اوچ دؤنه اونون آراسیندان كئچیریردیلر.
آنا و اوشاغی پیس قووه لردن، گؤزدیمهدن قوروماق اوچون اونلاردان چئشیدلی مونجوق‌لار آسیردیلار؛
ساریلیق: گؤزل ساری بویالی بو مونجوق اوشاغی ساریلیق آزاریندان قورویور.
شووه: آنانی وهمیات و قاراباسمادان قورویور.
گؤزمونجوغو: اونلاری گؤزدیمهدن قورویور.
قان‌مونجوغو: آنانی قان آپارماسین دئیه، اونو بوینوندان آسیردی.
آل‌مونجوغو و آل‌گؤبه‌یی: اونلاری آل آروادینین توخانماسیندان قورویور. بو چاغ‌لار آرواد اؤلنده دئییرلر ایچین آل چكیب.
گؤیرتمه: بو مونجوق اوشاغی گؤیریب اؤلمه‌دن قورویور. دئییرلر بو مونجوغو ایكی بارماغین آراسیندا توتوب موچخوراندا رنگی توند گؤگ اولور سونرا رنگی آزالیر.
بونلاردان باشقا بابا قولو، قورد مونجوغو، بالیق قولاغی و باشقا تورلو-تورلو مونجوق‌لار مختلف هدف اوچون اونلارین یانیندان آسیلیردی. مونجوق‌لار اوشاق اولمامیش ائوده اولمالی ایدی. اوشاق اولاندان سونرا مونجوق‌لاری ائوه گتیرمه‌لی اولسایدیلار، اؤنجه اوشاغی ائودن چوله چیخاردیب مونجوقدان سونرا ائوه گتیریردیلر.
اوشاق اولان كیمی بیر ائوده اونلار اوچون یئر سالینیردی. اونلاری آل آروادیندان قوروماق اوچون، ایتی بیر دمیرله اوتاغی دؤوره جیزیب او جیزی آغیز-آغیزا یاپیشدیریردیلار. آروادین یئرینین دؤوره سینه قزیل جییه سریب و جییه‌نی آغیز-آغیزا یاپیشدیریردیلار. ایگه تاخیلمیش بیر سوغانی و بیر تندیر شیشینی آنانین یئرینین یانینا قویوردولار. آرواد قورخماسین دئیه، باشی اوستونه بیر تیكه چؤرك قویوردولار. بیرده یون داراغینی باجانین آغیزیندا ایینه‌لری چؤله ساری قویوردولار. بونلار زاهی آرواد یئردن دورونجا( اون گون) اونون یانیندا قالیردی. بو اون گونده آنانین یئمه‌یی خشیل اولوردو.
دوغان آروادین قیزماسی اولاندا یا حالی دولاناندا، بیر كَسَر گؤتوروب سو قیراغینا گئدیب و او كسرله سویو "قیلینج" لاییردیلار. اوندان سونرا بیر اَتَك داشی بیر-بیر سووا آتیردیلار. بو ایش آروادین یاخشیلاشماسیندان اؤتورو ائدیلیردی. سانكی آنانی قورخودان یوخسا پیس دوروما سالان قوه سودا ایمیش.
بو ایش‌لردن باشقا، بئله حالا دوشن آروادی اوتوردوب اته‌یینه آرپا تؤكوردولر و ائركك آتی گتیرردیلر اونون اته‌ییندن آرپا یئییردی آت كیشنه‌سه ایدی آروادین یاخشیلاشاجاغینا اینانیردی‌لار.
بوندان علاوه حَیَط‌ده قبیر ائنده بیر چاپال قازیردیلار و یاوالاشمیش زاهی آروادی او چاپالا یئخیب، ائوین قویون سوروسونو اونون اوستوندن كئچیریردیلر.
قیرخینا كیمی اوشاق اولان ائوه بیری گلنده اوشاغی چؤله گؤتوروردولر. بو ایشی گؤره‌بیلمه‌سه‌ایدیلر، او گئدندن سونرا اوشاغین بوش بله‌یین قویوب اوستونه بیر الك توتوب الگین ایچیندن اوچ دؤنه بوش بله‌یه سو سپیردیلر و بئله‌لیكله اوشاغی "اوشاق اوستونه گلمه"نین آغیرلیغیندان قورویوردولار. بو سو سپمه ایشینی، اوشاغی چیله‌دن چیخارداندا یعنی اوشاغین قیرخی چیخاندا دا ائدیردیلر.
دئمه‌لی قیرخ گون آنا ائوده اوتوروردو و اؤزونو ایشدن و ایستی-سویوقدان گؤزله‌ییردی. خالق آراسیندا بئله بیر دئییم وار: «دوغان آروادون قبرینون آغزی قیركگون آچوق قالئی» اونا گؤره ده قیرخی چیخماق هم اوشاغا همده آنایا اؤنملی‌دیر.
اوشاغین ایلی دولاناندان سونرا چؤله ایشله‌سه، دیشی چیخماق یا بوغازیندا چؤپ قالماقدان اولماسا، چؤله ایشله‌ین اوشاغی اوجاق تانینان ائوه قارالاتماغا آپاریرلار. قارالایان آدام بیر كؤمورو ازیر و اوشاغین بوغون‌لاری و آلنینی قارالاییر. ایكی دؤنه بو ایشی گؤرور یاخشیلاشماسا، اوچونجو دؤنه بیر آز گؤی ساپی یاندیریب اونون كولونه بارماغینی باتیریب آلنینا و باشینین دالینا وورورلار دئییرلر یاخشیلاشار.
قایناق: شخص آدلاری اولدوغو اوچون ساخلانیر
*قویماق: سووا اون تؤكوب قاریشدیریرلار. كره یاغی بیر قابدا اریدیب قاینار ائدیرلر. قاینار یاغین ایچینه آز-آز سولو اونو تؤكوب قاریشدیریرلار. قویماق قیزارینجا قاریشدیرماغا داوام ائدیرلر. قویماغین اوستونه آجی-اوجو (دارچین،ایستی اوت،زنجه‌فیل،قولونجان كؤكو) سپیب زاهی آروادا یئدیردیرلر. بوندان باشقا كره یاغی، ایستی اوتو، كیشنیشی قاینادیب زاهی یا ایچیردیرلر.