دوکتور جواد هئیت ابدی یاشادی

                                             حسن راشدی  4 / 6 / 1393

آچیقلاما : " بو مقاله رحمتلیک دوکتور هئیت وفات ائتدیکدن سونرا و تقریبا بیر ایل قاباق بیر مجموعه ده چاپ اولماق اوچون یازیلمیشدی ؛ لاکین او مجموعه چیخمادی و سایین دوکتور محمدرضا هئیتین  " وارلیق " مجله سی‌نین یئنی دن چیخاردیغی ایلک ساییسیندا چاپ اولدو ؛ ایندی ایسه او مقاله بورادا یایینلانیر "

1358- جی ایلین یای آیلاری ایدی ، اسلامی انقلاب یالنیز نئچه آی ایدی غلبه چالمیشدی و مطبوعات، آزادلیق هاواسیندا نفس چکمَکده ایدی .

مختلیف مجلّه و نشریه لر چئشیدلی دیل ، فیکیر و مکتب­لری داشییاراق دکّه ­لرده ساتیشا قویولدوغو حالدا تهران دانیشگاهی قارشیسیندا و پیادایوللاردا اؤیرنجیلر اللرینده داها چوخ سول فیکیرلی نشریه ­لر ساتیلماقدا ایدی .

من­ده ، پهلوی زامانی " شاهرضا " و بهمن انقلابیندان سونرا " انقلاب " آدلانان خیاباندا و " تهران بیلیم یوردو " ( تهران دانیشگاهی ) قارشیسیتدا و خیابانین گونئی بؤلومونون پیادایولوندا کیتاب دوکانلارینا باخا باخا یئری­مَکده­ ایدیم .

پیادایولدا حرکت ائدرکَن بیردن گؤزوم بیر کیتاب دوکانی­نین  شوشه­ سینده خوش خط ایله و یئکه حرفلرله یازیلمیش بیر یازی یا دوشدو :  " مبانی دستور زبان آذربایجانی منتشر شد ."

بو جمله ­نی اوخویاندا ائله بیل بدنیمین " دور ! " پئدالی اوستونه محکم آیاق باسدین ، دایاندیم !

کیتاب دوکانی‌نین آدینا باخدیقدا " انتشارات فرزانه " آدینی گؤردوم ، ایچه ­ری گیردیم ، میزلر اوستونده ساتیشا قویولموش کیتابلارا باخاندا اونلارین چوخونو دیلیمیزده یازیلان کیتابلار گؤردوم ؛ بونلارین ایچینده " وارلیق "  آدینی داشییان بیر مجلّه نظریمی اؤزونه چکدی ، وارلیق آدی اؤزو بیر هویت نیشانه­ سی ایدی .

مجلّه نین ایچینه باخدیقدا و اونون تورکجه مقاله ­لری‌نین یازانلارینی دوکتور حمید نطقی و دوکتور جواد هئیت آدیندا گؤردوکده بئینیمده بیر قیلغیجیم پارلادی ؛ یعنی ایراندا دوکتورا درجه­ سینده اولانلاردا تورکجه یازارلارمیشلار ؟!

وارلیق مجلّه­ سی­نین بو نومره­ سینی ( تیر-مرداد ) و بیرینجی ، ایکینجی نومره­ سینی­ده ( اردیبهشت ، خرداد ) آلدیم .درگی انقلابدان سونرا و 1358 - جی ایل اردیبهشت آییندان چیخماغا باشلامیشدی .

" وارلیق " مجله سیندن علاوه کیتاب دوکانینندا ساتیشا قویولان و چوخو تورکجه یازیلمیش اولان و یا دیلیمیز و ادبیاتیمیز حاقدا یازیلمیش فارسجا کیتابلار آذربایجان هویت و مدنیّتینی نمایش ائتدیریردی .

اعلانی دوکان شوشه سینده یازیلان " مبانی دستور زبان آذربایجانی " کیتابینی دا آلدیم ، بو کیتابی­دا او زامان تانیمادیغیم آمما سونرالار ان یاخین ارتباط­دا اولدوغوم اوچ عالیم و محقق‌لردن بیری اولان رحمتلیک دوکتور محمد علی فرزانه یازمیشدی .

" انتشارات فرزانه " یولو ایله وارلیق مجله ­سی ایله تانیشلیغیم اولدوقدان سونرا مجله ­نین امتیاز صاحیبی و مسئول مدیری اولان دوکتور جواد هئیت­له گؤروشوب دانیشماق منیم اؤنملی آرزوما چئوریلدی و بو گؤروش دوکتور هئیتین او زامانکی مطبّی و وارلیق دفتری کیمی ساییلان شاه زامانی­نین " پهلوی " ، او زامانین " مصدق " و ایندیکی " ولیعصر " خیابانی ­نین بیدی کوچه سی نین 17-جی نومره­ لی بیناسیندا باش توتدو .

وارلیق مجله­ سی­نین  ایلک دفعه گؤزومه دگمه­ سیندن سونرا بو گؤروش منیم اوستومده چوخ درین و مثبت تاثیر بوراخدی ، او گؤروشون اوستوندن 35 ایل کئچمه­ سینه رغما ، حتی او گونون دانیشیقلار موضوعسو بئله ایندی­ده یادیمدادیر .

او گؤروشدن سونرا ، نئچه ایل داها باشقا گؤروشلر  آرا- سیرا اولدو  و منیم ایلک یازدیغیم قیسا حیکایه ­م 1362 - جی ایل " آجی حیات "  آدی ایله وارلیق درگی سینین 5 - 6 جی نومره­ سینده چاپ اولدو .

 آجی حیات حیکایه­ سی " وارلیق " درگیسینده چاپ اولماقلا  من جدّی شکیلده دوغما ادبیات ساحه سینده چالیشماغا گیریشدیم و یازدیغیم مقاله­لر وارلیق درگیسی و باشقا نشریه­ لرده چاپ اولماغا باشلادی . دئمه لی من وارلیق یولو ایله یازی مئیدانیندا محکم آددیم آتماغا باشلادیم .

دوکتور هئیت­له گؤروشمه ­لر سونرالار داها چوخ بیر اوستاد - اؤیرنجی گؤروشمه ­لرینه  چئوریله­ رک بعضی زامانلار ایکی اوچ هفته دن بیر ، بعضی واختلار هفته­ ده بیر و بعضی لازیم اولان زامان مثلا 1379 و 1380 جی ایللرده و " اورتوگرافی " سئمینارینا حاضیرلیق گؤرولن زامانلار هفته ­ده ایکی دفعه ­یه قدرده یوکسلدی.

 پروفئسور دوکتور جواد هئیت وارلیق مجله­ سینی چوخ چتین شرایط­ده 35 ایل آیاق اوستونده ساخلادی . انقلابدان سونرا نسبی آزادلیق فضاسی تورک دیللی کیتاب و نشریه­لره حاکیم اولدوقدا چوخلو مطبوعات آنا دیلیمیزده نشره باشلادی ، لاکین بو آزادلیق فضاسی نین عؤمرو اوزون اولمادی و دیلیمیزده چیخان نشریه­لرین تقریبا هامیسی تعطیله اوغرادی و انقلابین ایلک آی و ایللرینده آذربایجان تورکجه­ سینده چیخان بلکه یوزلر مجله ، هفته نامه و گونده­ لیک­لردن یالنیز تهراندا " وارلیق " مجله‌سی و تبریزده چیخان و فارس دیلینده نشر اولان " فروغ آزادی ( سونرالار مهد آزادی ) "  گونده لیگینده و اونون " آذری صحیفه‌سی " آدیندا  هفته ­ده بیر دفعه رحمتلیک یحیی شیدا چالیشماسی‌ایله حاضیرلانان یالنیز بیر صحیفه فولکلورموزدن باشقا هئچ بیر تورک و یا تورک - فارس دیللی نشریه­ یه چاپ اجازه سی وئریلمه دی !

 بئله بیر دورومدا دوکتور هئیت ایتی مقاله لرین وارلیق درگیسینده چاپ اولماسینا محدودیت یاراتماقلا وارلیق درگی­سی­نین تعطیل اولما قارشیسنی آلدی .

او زامان ، بعضی­لری وارلیغین توتدوغو بو اورتا یولا انتقاد ائده ­رک وارلیق مجله­ سینه حتی " شرکت سهامی " آدی‌دا وئردیلر ، آمما تجربه گؤستردی وارلیغین آیاق اوستونده قالماسی و 35 ایل یاشاماسی ائله بو توتولان اورتا یول سیاستین نتیجه ­سینده مومکون اولموشدور .

دوکتور هئیت آذربایجان عاشیقی و وطن سئودالیسی بیر شخصیت ایدی و بو یولدا الیندن گَلَن قدر چالیشیردی ؛ داشناک ائرمنی لرین آذربایجانا تحمیل ائتدیکلری قاراباغ ساواشیندا دوکتور هئیتین ، یارالانان  آذربایجان عسگرلری­نین تهرانا گتیریلیب بورادا معالجه اولماسیندا اؤنملی رولونو و بیر آذربایجانلی عسگرین اوره­ یینده تیخانیب قالان گولله نین چوخ اینجه­ لیک و مهارتله اونون اوره­ ییندن چیخارما حساس عملیاتی­نین ماجراسینی چوخلاری ائشیدیب  و ائله همان زامانلار ائرمنی­لرین قاراباغا هجومو نتیجه­ سینده قاراباغدا یارانان فاجعه­ نین قارشیسینی آلماغا دوکتور هئیتین تورکیه ­نین اسکی جمهور باشقانی سلیمان دمیرله گؤزیاشلاری ایچینده یازدیغی مکتوبون متنینی چوخلاری گؤروب و یا ائشیدیبدیر .

دوکتور هئیت آذربایجان سئودالیسی اولدوغو حالدا آچیق گؤرونن بیر فضادا اورتا یولدا حرکت ائتمه­ یه اینانیردی ؛ ائله بو باخیمداندا بیر عده اونا انتقاد گؤزو ایله باخیردیلار ، لاکین پان ایرانیست‌لر و شوونیست‌لر دوکتور هئیتی ، اونلارین دیلی ایله دئسَک " پان تورک لرین رهبری " آدلاندیریردیلار !

دوکتور هئیت مختلیف جهتلردن ، اؤزللیکله سیاسی باخیمدان اوزاق گؤرَن و تجربه­ لی شخصیت ایدی . سون زامانلاردا اونون تهران خیابانلاری­نین بیرینده ییخیلیب قیچی­نین صدمه گؤرمه­ سیندن سونرا حالی­نین دولاشماسینی گؤردوکده باکی شهری­نین خسته­ خاناسیندا بستری اولماسی­دا مطمئنا اونون اؤز ایسته ­یی اساسیندا و درین سیاسی و اوزاق گؤرَنلیک باخیشیندان آسیلی اولموشدور .

من اینانیرام گونئی - قوزئی آذربایجان و تورک دونیاسی­نین افتخاری اولان پروفئسور دوکتور جواد هئیت حاقدا بوندان سونرا چوخلو تدقیقات و آراشدیرمالار  آپاریلاجاق .

من اوزون ایللر اوستادیم ساندیغیم دوکتور جواد هئیت­له اوتوروب - دوردوغوم ایللرده رسمی جلسه­لردن قیراق ، اونون سؤیله­دیگی اؤزل خاطیره­لریندن 38 موضوع تاریخ ، گون و حتی ساعاتی ایله یادداشت ائتمیشم کی، بو خاطیره­لر سیرا ایله و منیم اؤزل وئبلاگیم  yurddash.net  و فئیسبوک صحیفه­مده یاییلاجاق .

بو خاطیره­لرده ایندیه قدر یاییلمامیش سیاست ، دیل  ، هویت ، تاریخ ، آذربایجان مسئله لری و باشقا اینجه موضوع­لار دوکتور هئیت طرفیندن آچیقلانیب .

دوکتور هئیتین بو دونیادان کؤچمه سی آذربایجاندا بؤیوک بیر بوشلوق یاراتدی ، لاکین اینانیرام اونون یازیب یاراتدیغی اثرلر اونو آذربایجان تاریخینده ابدی یاشاداجاق .

                                   4/ شهریور / 1393          ( 26  Aug  20014)