پیدا شدن نسخه سوم کتاب ارزشمند «دده قورقود»

                        در «ترکمن‌صحرا» و مسائلی در این زمینه

                              حسن راشدی: 6 خرداد 1398

                                      ( 27 مای 2019)

از روز بیستم به بعد اردیبهشت ماه 1398 خبری هیجان انگیز در شبکه های اجتماعی مبنی بر پیدا شدن نسخه سوم کتاب بی نظیر ترکان جهان و کتاب کم نظیر دنیا «دده قورقود» منتشر گردید که گفته می شد متفاوت از نسخه موزه واتیکان و دِرِسدن آلمان است و در در این نسخه و رساله‌ی 61-62 صفحه ای متفاوت از 12 «بوی- داستان» نسخه های قبلی، داستان سیزدهم و «کشتن اژدهای هفت سر» توسط «سالور قازان» هم نقل شده است.

نقل شدن داستان با نام «سالور قازان» نشان می داد این داستان نیز در ادامه داستانهای کتاب «دده قورقود» های قبلی اما متفاوت از آنهاست.؛ زیرا در داستانهای قبلی کتاب دده قورقود  دو داستان از سالور قازان با نامها و وقایع دیگر آمده است.

خبر پیدا شدن نسخه سوم کتاب دده قورقود از طرف محقق بنام، پروفسور دکتر «متین اکیجی» استاد دانشگاه «اژه-( (Ege universitesi از ترکیه و پروفسور دکتر حسین محمدزاده صدیق استاد دانشگاه تهران و مدرس و محقق با سابقه در زمینه ادبیات کهن و معاصر، فولکور، داستان، نظم و نثر زبان ترکی و زبانهای باستانی دیگر و مؤلف دهها جلد کتاب در این زمینه اعلام گردید و مصاحبه هایی از این دو محقق منتشرشد.

دکتر متین اکیجی در مصاحبه تصویری نام این اثر را « نسخه ترکستان» و دکتر محمدزاده صدیق در مصاحبه نوشتاری مورخ بیست و سوم اردیبهشت 1398 بنا به دلایل خاص خود نام آنرا « نسخه قره داغ» نامید. اما از نسخه اصلی، دستنویس و بی بدیل این اثر که در دست چه کسی و یا مکان و موزه خاصی است نامی برده نشده بود و همین مسئله سبب به وجود آمدن شبهاتی شد تا اینکه مقاله ای با عنوان « لطفا قدیمی ترین نسخه خطی «دده قورقوت» را........!! » که نشان می داد مقاله در شرایط روحی- روانی سخت و گلایه آمیز نوشته شده است از طرف دکتر آراز محمد سارلی استاد دانشگاه، نویسنده تاریخ و ادبیات ترکمن در تاریخ 28 اردیبهشت 1398 در شبکه های اجتماعی منتشر شد مبنی بر اینکه «... صاحب و کشف کننده این اثر یک نسخه یاب سرشناس ترکمن که اهل ترکمنصحرای ایران و ساکن شهر گنبدکاووس می باشد؛ این نسخه اصل و بی بدیل را یافته است. [و] او کسی نیست جز استاد "ولی محمد خوجه"، از خاندان اصیل روحانی که از عنفوان جوانی با کتاب و نسخه های خطی کهن ترکان آسیای مرکزی آشنا بوده است. این آشنایی بواسطه پدر بزرگ و بویژه پدر عالم  خویش" عبدی جان آخوند خوجه" که گنجینه ی نسخ خطی نیاکان خود را  در ازبکستان، ترکمنستان، قزاقستان و ایران حراست و مواظبت می کرده ؛ پدید آمده است....، استاد نسخه یاب "ولی محمد خوجه"، پس از یافتن قدیمی ترین نسخه "دده قورقوت" در کمال صداقت و اعتماد به افراد نسخه شناس و صاحب نام در حوزه ادبیات ترک این موضوع را در میان گذاشتند،تا آنان در تعیین سندیت، تشخیص اصالت و قدمت نسخه، وی را کمک نمایند...».

بعد از این موضوع مصاحبه ای نوشتاری طولانی در تاریخ 2 خرداد 1398 با محقق خستگی ناپذیر آذربایجان دکترمحمدزاده صدیق انجام گرفته که ایشان با صحه صدر تعلق این اثر به آقای « ولی محمد خوجه» از برادران ترکمن ساکن گنبد کاووس که پنجاه سال با ایشان رابطه دوستی دارد را با صراحت تمام اعلام و گذاشتن نام «نسخه قره داغ»  را هم بنا به دلایل و برداشتهای محققانه خود دانسته  که اصراری هم بر آن ندارد.

اما بعد از مقاله نسبتا تند و گزنده آقای دکتر آراز محمد سارلی، دکتر متین اکیجی استاد دانشگاه اژه ترکیه چه عکس العملی داشته از آن اطلاعی نداریم .

 بعد از این کش و قوسها، باید گفت نسخه سوم کتاب جهانی « دده قورقود » در هر کجا و به دست هر کسی کشف شده باشد افتخار بزرگی برای جهان تُرک و ادبیات جهان است و نباید بر سر این موضوع از اصل مطلب دور ماند و مسئله بدین ارزشمندی را با حاشیه هایی چون تعلق این اثر به  فلان مکان و کشف آن به دست فلان کس از ارزش پیدایش آن کاست. آنچه مسلم است این اثر توسط شخصیت محترمی از برادران ترکمن ایران ساکن شهر گنبد کاووس که میراث دار آثار دستنویس پدر و اجداد خویش بوده به جهان علم و ادب معرفی و تصویر آن برای محققین مورد اعتماد داده شده تا در این مورد نظر و یافته های علمی خودرا با اطلاع و نظر موافق ایشان منتشر کنند.

اکنون که پیدا شدن این اثر منتشر شده است چه بهتر به همراه نام کاشف این اثر یعنی آقای ولی محمد خوجه نام « نسخه ترکمن‌صحرا » و یا « نسخه ترکمن‌صحرای ایران» هم آنرا مزین کند، چه این اثر در همین مکان کشف و به دنیای علم معرفی شده است و نشان دهنده اثر سترگ از ادبیات کهن 35 میلیون ترکان ایران نیز شمرده  می شود.

در حال حاضر که برای تحقیق، چاپ و انتشار این اثر مهم دو محقق آذربایجانی و ترکیه ای (دکتر صدیق و دکتر متین اکیجی) در حال تلاش و فعالیت هستند چه بهتر که با مشاوره و نظر موافق هم و یابنده اثر، محققی دیگر از اهالی ترکمن نیز در نامگذاری این اثر شرکت کرده این اثر کم نظیر جهان ادب به نام « نسخه ترکمن‌صحرا» و یا هر نام منطقی دیگر نامگذاری شده و این نسخه با یک نام به جهان علم معرفی شود نه با نامهای جداگانه.

امید است بعد از چاپ این اثر، محققین بیشتری از میان دانشمندان ترک و دیگر ادیبان دنیا در مورد این اثر حماسی ترکان، تحقیقات، نظریات  و یافته های خودرا در معرض دید و نظر خوانندگان دنیا و به زبانهای مختلف و زنده جهان قرار دهند.

.