+0 بَگَن (Bəyən)
توركجه بختیارنامه
حسن راشدی : 1 آبان ۱۳۹۱
1380- جی ایل «تهران تربیت معلم بیلیم یوردونون» كرج شعبه سینده ،گئنیش و یاشیل فضالی بیلیم یوردوندا بورادا تحصیل آلان كؤنوللو تورك اؤیرنجی‌لرینه برنامه‌دن قیراق (فوق برنامه ) دیل و ادبیاتیمیزی درس وئرركن ، درس كلاسلاریندا اشتراك ائدن ۴۵ – 40 گنج اؤیرنجی آراسیندا یاشی اؤز یاشیما یاخین آمما مندن داها انرژیلی و آنا دیلیمیزین سئودالیسی اولان « تورك قارداش » تخلّصلی بیر سایقلی اینساندا بو كلاسلاردا اشتراك ائدیردی .
درس زامانی بیتدیكدن سونرا اؤیرنجیلر بیلیم یوردونون یاتاقخاناسینا دؤنركن ، چوخ زامانلار بیز ایكیمیز بیرلیكده بیلیم یوردونو ترك ائدیب ائومیزه دؤنوردوك؛ بو گؤروشلرین بیرینده « تورك قارداش » و یا ایللر بویو كرج شهری‌نین « آذربایجانلیلار انجمنی »نده بیر – بیریمیزله گؤروشدیوموز « علی نوروزی » جنابلاری اسكی زامانلاردا یازیلمیش بیر الیازما توركجه شعر كیتابینی منه گؤستردی .
كیتابی گؤردوكده گؤزوم بؤیودو ! كیتابین نه قدر اسكی زامانلارا عاید اولدوغو اونون جیلدی‌نین دوشمه‌سیندن و كؤهنه ورقلریندن بللی ایدی . حتی نَملی هاوا تأثیرینده اونون ورقلری‌نین بعضیسی چوروموش و یازیلاری آرادان گئتمیشدی ؛ زامان سوره‌سینده ، كیتابین ایلك و سون قابیغیندان (جیلدیندن ) علاوه نئچه صحیفه ایلك و سون یازیلارینداندا دوشموش و آرادان گئتمیشدی . كیتاب آذربایجان توركجه‌سینده و ال ایله یازیلمیش بیر « بختیارنامه » ایدی و صفوی دؤنمینه عاید اولدوغو نظره گلیردی ؛ چونكو اونون 74 – جو صحیفه سی‌نین حاشیه‌سینده بئله بیر یازی ، آمما بیر آز بیر -بیریندن آرالی گؤزه چارپیردی :
خانه مشهدی باقر بر دو زبان [یا زمان ] آمد
پانزدهم ماه محرم ال حرام
————————
۹۲۱ "
921 هجری ده یازیلمیش توركجه بختیارنامه
كیتابدا یازیلان بو تاریخی ، اگر كیتابین یازیلما تاریخی حساب ائدرسك ، بو كیتاب صفوی سلطانی‌نین بیرینجی پادشاهی شاه اسماعیل صفوی حاكمیتی‌نین ۱۲ – جی ایلینده یازیلمیشدیر .
بو تاریخدن علاوه اونون ایچ یازیلاری‌نین یازی شیوه‌سی‌ده بو كیتابین اسكی زامانلارا و صفوی دؤرونه عاید اولدوغونو گؤستریردی ، مثلا شعرلرده هله « گ » حرفیندن هئچ یئرده استفاده اولمامیش و « گ » حرفلی سؤزلرده « ك » حرفیندن استفاده اولموش و « منه » یئرینه « منكا » و « سنه » یئرینه « سنكا » ، « سنین » یئرینه «سننك» ،« هامیمیز » یئرینه « قمومز » و داها اوزون ایللردیر دیلیمیزده ایشلنمه‌ین « اشبو » سؤزلری بو كیتابدا بوللو بوللو ایشلنمیشدیر .
كیتابی بئله گؤردوكده سایین تورك قارداشا توصیه ائتدیم كی ، بو كیتابی داها آرتیق قوروسون ، چونكو بو كیتاب دگرلی بیر اثر اولاراق بلكه‌ده ایلك دفعه توركجه و یا آذربایجان توركجه‌سی‌ایله یازیلمیش و یا ترجمه اولموش « بختیار نامه » اولا بیلردی ؛ عین حالدا بو كیتابین ادبیات دونیامیزا تانیتدیریلما ضرورتینی‌ده ادبیات سئور دوستوموزا بیلدیردیم .
نوروزی جنابلاری ایشی بئله گؤردوكده بو كیتابی علم عالمینه تانیتدیرماغی و اونون اوزه‌رینده تدقیقات آپارماغی منیم عُهده‌مه قویوب كیتابی همان ایل ( ۱۳۸۰ هجری گونش ایلی ) منیم اختیاریمدا قویدو ؛ من‌ده بو قیمتلی اثری یانیمدا چوخ ساخلاماییم و صاحیبینه قایتاریم دئیه ،بیر نئچه گون ایچینده ، اونون بوتون صحیفه‌لریندن یوخاری كیفیتله اسكن گؤتوروب كیتابی تورك قارداشا گئری قایتاردیم .
كیتابین بعضی صحیفه‌لری‌نین دوشمه‌سینه باخمایاراق ۹۸ صحیفه اولدو كی ، اونون بیرینجی صحیفه‌سیندن ۷۳ – جو صحیفه‌سینه قدر هر صحیفه سینده ۱۴ ایله ۱۸ بئیت آراسیندا و ایكی ستوندا شعر یئرلشمیشدیر ، لاكین ۷۴-جو صحیفه سیندن ، یعنی تاریخ یازیلان صحیفه‌دن كیتابین سونونا قدر ،بلكه كاغیذ مصرفینده قناعت اولسون دئیه هر صحیفه‌‌سینده اوچ ستون شعر یازیلمیشدیر .
باشیم باشقا یازی و ایشلرله داها چوخ قاریشدیقدا كیتاب حاقدا درین آراشدیرما آپاریب اونو علم عالمینه تانیتدرماق گونو گوندن دالی دوشدو ، آمما بو كیتاب حاقدا بعضی قلمداش و فیكیرداشلارا دانیشیردیم و چوخ خلاصه اولاراق‌دا بلكه ۱۳۸۴ – 85 جی ایللرده بئله بیر كیتابین تاپیلماسینی تورك دیللی سایتلاردا ولی محدود سویه‌ده تانیتدیردیم و سون آیلاردادا اونون ایلك صحیفه‌سینین تصویرینی فیس بوك صحیفه‌مده نمایشه قویدوم .
بیر نئچه ایل بوندان اؤنجه كیتاب ، اونون صاحیبی تورك قارداش طرفیندن تحقیقات آپارماق اوچون سایین شاعیر و محقق « ائل اوغلو » اختیاریندا قویولموش و ائل اوغلو ایسه سونرالار بو دگرلی كیتابی حؤرمتلی عالیم و آراشدیرماجی « دوكتور حسین صدیق »ه وئرمیشدیر .
بو ایكی عالیم طرفیندن بو كیتاب حاقدا آراشدیرمالار اولوبسادا ایندیه قدر من گؤرمه میشم ، آمما سون زامانلار و بو دگرلی كیتابین هاردا و كیمین الینده اولدوغونو آراشدیراندا ،دوكتور صدیق طرفیندن منه دئییلدی كی، بو كیتاب اونون الی ایله و تبریز كیتابخاناسینا اهدا ائدیلمیشدیر .
تبریز كیتابخاناسیندا بو كیتابین دوزگون یئرده ساخلانیب – ساخلانماماسینا و تدقیقاچیلاریمیزین اختیاریندا قویولوب قویولماماسی باره‌ده هئچ بیر سؤز دانیشمادان بو گوندن اعتبارا ، سایلی اولاراق بو سایت‌دا و بو كیتاب حاقدا بیلگی وئرمه‌یه چالیشاجاغام .
........................
دیلیمیز و مدنیتیمیزی قوروماق اوچون دوغما دیلیمیزده تانیتدیریلان تولیدلری حتی صاحبلری‌نین خبری اولمادان رئكلام ائدك
ساوالان بالی دردلرین درمانی !