موقعیت اقلیم کردستان عراق  بعد از رفراندم ۲۵ سپتامبر

                حسن راشدی:  ۴ مهر ۱۳۹۶ (۲۶ سپتامبر ۲۰۱۷)

                  رفراندوم استقلال اقلیم کردستان عراق و حتی مناطقی که در محدوده اقلیم نبود برگزار شد ؛ گرچه نتایج آرا هنوز اعلام نشده است، اما نتیجه آرا بدون نیاز به شمارش هم معلوم است : به احتمال زیاد " بیش از ۹۰% ، آری به استقلال ! "

کردها در طول تاریخ تقریبا دولت و کشور مستقلی نداشته و در اداره کشوری به صورت مستقل نقشی نداشته‌اند . یعنی حافظه تاریخی کردها از نظر داشتن کشور مستقل، بسیار ضعیف است ، با اینکه بعضی از کردها به داشتن قهرمان تاریخی چون " صلاح الدین ایوبی" افتخار می کنند ، ولی وی نیز سرداری از لشکریان امپراتوری سلجوقی بوده است که بعضی از مورخین  در کُرد بودن وی هم تشکیک کرده‌اند، زیرا که نام برادران وی تورانشاه، توغ تکین، بؤری ( گرگ) که نامهای ترکی است بوده است . گویا اجداد وی از آذربایجان به کردستان مهاجرت کرده اند.

اکنون بعد از قرنها ، کردها در رفراندومی شرکت کرده اند که برای آنها نوید کشور مستقلی که تا کنون ندیده اند می دهد؛ طبعا آنها بیشتر از آنچه تصورش می رود شادمان  شدند و حتی در شهرهای سنندج،مریوان ، مهاباد ایران و در ماه محرم هم جشن گرفتند !

البته حق تعیین سرنوشت حق طبیعی نه تنها آنها، بلکه حق طبیعی همه ملل و اقوامی است که این حق از آنها سلب شده است؛ اما آنچه که همه پرسی کردها در اقلیم کردستان عراق را با پیچیدگی و نگرانی مواجه می کند  زیاده خواهی رهبران کرد این اقلیم است که رفراندوم را نه تنها در  سه استانی که " اقلیم کردستان عراق " نامیده می شود بلکه در خارج از آن ، چون شهر تورکمن نشین و نفت خیز کرکوک هم در شرایط و جو سنگین نظامی برگزار کردند. کردهای اقلیم عراق در تبلیغات قبل از رفراندوم، از داشتن چشم طمع به شهر اورمیه آذربایجان و دیگر شهرهای ایران هم دریغ نکردند!

گرچه همه پرسی در اقلیم شمال عراق علی رغم مخالفتهای کشورهای ایران ، ترکیه، عراق و بقیه کشورهای جهان به جز اسرائیل در سوم مهر ماه ۱۳۹۶ شمسی و ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۷ میلادی برگزار شد اما زودتر از آنچه این همه پرسی نتیجه ای مثبت و یا منفی در زندگی مردم کرد عراق بگذارد تاثیر روانی خودرا بر مردم منطقه گذاشته  و همچنان خواهد گذاشت.  

تاثیر این رفراندم را در همان روز رای گیری در شهرهای کردنشین ایران دیدیم که چه شادمانه به خیابانها ریختند. به نظر می آید کردهای ایران، ترکیه و سوریه از این به بعد تحرکّی بیشتر از آنچه در گذشته داشتند، داشته باشند.

از آنجائیکه رهبران اقلیم کردستان عراق با اتکا به قدرت نظامی و سلاح و البته ضعف دولت مرکزی عراق توانستند این رفراندوم را برگزار کنند و حتی مسعود بارزانی با دادن اولتیماتوم به بغداد که اگر در برگزاری همه پرسی در کرکوک دخالت نظامی کند آنرا با گلوله جواب خواهد داد ، ممکن است گروه های تروریستی و مسلح پژاک و دموکرات را به عملیات مسلحانه بیشتر در داخل ایران تحریک کند .

البته این مسئله شاید تاثیر کمتری در تروریست های پ ک ک در ترکیه بگذارد ، چرا که آنها سالهاست  خط  مشی مسلحانه را در ترکیه برگزیده اند و با مردم و ارتش این کشور درگیر هستند، گروه های مسلح کرد سوریه هم در حال حاضر دنبال اهداف خود از طریق جنگ مسلحانه و دائمی هستند.

به نظر می آید بعد از اعلام نتیجه آرا رفراندوم و نشان دادن اینکه کردها به استقلال اقلیم رای مثبت دادند ، رهبران اقلیم ، علی رغم بسته شدن مرزهای ایران و ترکیه به رویشان، موضع ملایم در مقابل این کشورها و حتی دولت مرکزی عراق بگیرند، زیرا آنها نمی خواهند در محاصره این کشورها بمانند که مردم اقلیم را در تنگنای اقتصادی قرار دهد و کردها از دادن رای مثبت به استقلال پشیمان شوند! پس از آن ،بارزانیها به هر کدام از رهبران ترکیه و ایران و جدا از هم ، قولهای خوشحال کننده ای از نظر داشتن رابطه اقتصادی و سیاسی اربیل با آنها و عدم دخالت در مناطق کردنشین ترکیه و ایران  خواهند داد ، حتی آنها مخالفت خود با تروریستهای پ ک ک ، پژاک و دموکرات مسلح و همکاری با هر دو کشور در این مورد را هم  اعلام خواهند کرد تا نظر رهبران هر دو کشور ترکیه و ایران را به خود جلب کنند.

کردها نیاز حیاتی به صادرات و فروش نفت برای بقاء خود دارند و برای جلب نظر ترکیه و جاری شدن نفت به سوی غرب از طریق بند جیهان ، هرگز با ترکیه درگیر نخواهند شد ؛ البته ترکیه هم راضی نخواهد شد بازار پر رونق اربیل را به راحتی از دست دهد، لذا در کنار غیر قانونی نامیدن رفراندوم و تحرکات نظامی ، آهسته آهسته با مسعود بارزانی مثل گذشته کنار خواهد آمد . 

ایران نیز گرچه در ظاهر رفراندوم را غیر قانونی اعلام کرده اما حاضر نخواهد بود مرزهای خودرا برای همیشه به روی اربیل ببندد و بازار اقلیم را دربست در اختیار رقیب همیشگی خود ترکیه قرار دهد.

رهبران کرد هم همین را می خواهند تا به آرامی و آهسته آهسته و بدون تشنج و درگیری و با نظر مساعد کشورهای جهان به خواسته خود که استقلال کامل و تشکیل کشور مستقل کردستان است برسند.

ایران گرچه می بیند اسرائیل که آنرا دشمن خونی خود می نامد مستقیما از استقلال اقلیم شمال عراق که همسایه ایران است حمایت می کند و با دخالتش در این منطقه به جای "​ایران دوم " ^(۱) ممکن است " اسرائیل دوم "  درست شود اما آنچه لازمه عکس العمل مناسب در مقابل این عمل بر علیه اقلیم باید باشد بنا به مصلحتی ، از خود نشان نمی دهد .

رفراندوم اقلیم شمال عراق پیامی هم به سایر ملل و اقوام ساکن در کشورهایی که از حق تعیین سرنوشت خود محرومند داد و آن اینکه حق دادنی نیست ، گرفتنی است اما چه بهتر که این حق بدون توسل به خشونت اخذ شود؛ پیام بعدی این همه‌پرسی شاید به رهبران کشورهایی که دارای ائتنیکهای زبانی و فرهنگی هستند باشد که بهتر است برای حفظ اتحاد در زمان بحرانی و زمانی که  کشور ضعیف است و برای جلوگیری از هر گونه درگیری و پرهیز از هزینه های بیشتر، بهتر است به حقوق انسانی ائتنیکهای داخل کشورشان به نسبت کثرت جمعیتشان در زمانی که قوی هستند توجه داشته باشند نه در زمانی که ضعیف هستند  که در آن صورت مجبورند با هزینه بیشتر تن به خواسته های آنها دهند !

(۱) دکتر احمد نقیب زاده ، استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران: استقلال اقلیم کردستان، یعنی تولد «ایران دوم»