دوکتور جواد هئیت ابدی یاشادی

                                                  حسن راشدی  4 / 6 / 1393

آچیقلاما : " بو مقاله رحمتلیک دوکتور هئیت وفات ائتدیکدن سونرا و تقریبا بیر ایل قاباق بیر مجموعه ده چاپ اولماق اوچون یازیلمیشدی ؛ لاکین او مجموعه چیخمادی و سایین دوکتور محمدرضا هئیتین  " وارلیق " مجله سی‌نین یئنی دن چیخاردیغی ایلک ساییسیندا چاپ اولدو ؛ ایندی ایسه او مقاله بورادا یایینلانیر "

1358- جی ایلین یای آیلاری ایدی ، اسلامی انقلاب یالنیز نئچه آی ایدی غلبه چالمیشدی و مطبوعات، آزادلیق هاواسیندا نفس چکمَکده ایدی .

مختلیف مجلّه و نشریه لر چئشیدلی دیل ، فیکیر و مکتب­لری داشییاراق دکّه­ لرده ساتیشا قویولدوغو حالدا تهران دانیشگاهی قارشیسیندا و پیادایوللاردا اؤیرنجیلر اللرینده نمایش ائتدیریلَن ، داها چوخ سول فیکیرلی نشریه ­لر ساتیلماقدا ایدی .

من­ده ، پهلوی زامانی " شاهرضا " و بهمن انقلابیندان سونرا " انقلاب " آدلانان خیاباندا و " تهران بیلیم یوردو " ( تهران دانیشگاهی ) قارشیسیتدا و خیابانین گونئی بؤلومونون پیادایولوندا کیتاب دوکانلارینا باخا باخا یئری­مَکده ­ایدیم .

پیادایولدا حرکت ائدرکَن بیردن گؤزوم بیر کیتاب دوکانی­نین  شوشه­ سینده خوش خط ایله و یئکه حرفلرله یازیلمیش بیر یازی یا دوشدو :  " مبانی دستور زبان آذربایجانی منتشر شد .")

        

                                هابیل علی اف پدر هنر کمانچه آذربایجان  درگذشت   

                                    (برگرفته از سایت بی بی سی با تلخیص مختصر)  

                  هابیل علی‌اف؛ حکایت کمانچه‌ای که نغمه‌اش نوشیدن داشت نه نیوشیدن

سالهایی بود نه چندان دور که کمانچه در ایران می رفت به فراموشی سپرده شود، کمانچه نوازان، سازی به عمر تاریخ ایران را کنار می گذاشتند و ویلون فرنگی به دست می گرفتند تا از معاش نیفتند، ویلون زن ناشی را می گفتند سازش صدای کمانچه می دهد و این ساز می رفت تا واپسین ناله هایش را در آغوش "تال" نوازان لرستان سر کند. تلاشهای روح الله خالقی در هنرستان موسیقی ملی برای احیای این ساز هم ره چندانی به جایی نمی برد و ناله درونگرای کمانچه می رفت تا زیر آوای رسای ویلون خفه شود.

در همان سالها در آن سوی مرزهای شمالی ایران، به برکت سیاست حاکمان کمونیست در پشتیبانی از هنر "خلقها"، کمانچه که در نبود دربار و بزمهای امیران و خوانین، تنها در دست کولیهای دوره گرد مانده بود، قدری دوباره دید و جایگاهی یافت و رشد کرد و بالید. کمانچه در هنرستانها تدریس شد و به ارکسترهای بزرگ مجلسی راه یافت، بر روی ساخت و صدادهی اش تحقیقات علمی شد و در این ساز بی آنکه در ساخت و ریخت سنتی اش دستی برده شود، به سازی توانمند برای هماوایی با سازهای اروپایی بدل شد.

                    حقوق فرهنگی - مدنی ترکان و دیگر ملیتها در ایران 

                                    حسن راشدی 1/شهریور / 1394

بعد از پایان جنگ ایران و عراق و باز گشت آرامش به کشور ، روشنفکران ، تحصیلکرده ها و  دانشجویان جوامع غیر فارس ایران برای دستیابی به حقوق فرهنگی خویش و داشتن حق تحصیل  به زبان خود فعالیتهای چشمگیری را شروع کردند .

از بین ملیتهای غیر فارس ایران ، تُرکها ، عربها ، ترکمنها ،کردها ، و بلوچها بیشترین تحرکات را جهت دسترسی به این حقوق از خود نشان داده و می دهند . از آنجائیکه ترکهای ایران بیشترین جمعیت غیر فارس را تشکیل داده و تقریبا در اغلب اقشار جامعه کشور حضور فعال دارند و حرکت اعتراضی آنها به توهین روزنامه دولتی " ایران " در سال ۱۳۸۵ ابعاد گسترده ای را داشت بیشتر مورد توجه قرار می گیرند .

                   

                                           زبان و فرهنگ در دورة امپراتوری ترکان در ایران (16)

                                                                   حسن راشدی 

                     "             بخشی از کتاب : " ترکان و بررسی تاریخ ، زبان و هویت آنها در ایران "            

امپراتوران ترک گرچه از زبان عربی که از زمان حاکمیت اعراب زبان رسمی دولت و زبان دین و دیگر علوم شده بود و زبان دری که زبان شعر و شاعری دربار بود استفاده می­کردند؛ ولی از بکارگیری زبان ترکی خود نیز عافل نبودند. سلاطین, امرا, نجبا و دیگر مقامات بلند پایه کشوری و لشکری همه به ترکی صحبت می­کردند و درجات و رتبه­‌های ارتش به این زبان بود. دانشمندان و شعرای ترک زبان, علاوه بر زبان عربی و گاهی- دری, به ترکی نیز کتاب می­نوشتند و به این زبان شعر می­گفتند که زبان عامة مردم بود. در حقیقت آنچه که امروزه از آن به عنوان دموکراسی و پلورالیسم فرهنگی یاد می­شود در آن زمان در مورد زبانها و فرهنگهای رایج, بخصوص در مورد سه زبان ترکی, عربی و فارسی دری حاکم بود.

آثار باقیمانده به نظم و نثر ترکی از این دورانها نیز قابل توجه و گرانقیمت است. ولی اولین اثر بجا مانده به خط و زبان ترکی باستان را باید از زمان سومریان آغاز کرد.

                                                                                                   

          

         من دیلیم و مدنیّتیم یولوندا سوپورگه گؤتوروب یئر سوپوره‌رم ! (13)
          

                                           دوکتور هئیت‌دن اؤزل خاطیره‌لر  

                              حسن راشدی : 2 مرداد 1394 

سؤیله‌نیلن تاریخ: 1370 جی ایل ، مهر آیی  

مکان : ساوه شهری‌نین قره‌غان بؤلگه‌سی ، " مرَ‌غئی ( مراغه )"  کندی ، کند مسجدی

زامان : آخشام

1370 جی ایل مهر آیی نین ایلک گونلری‌ایدی . شرقی آذربایجانین گونئی منطقه سیندن اولوب تهران و کرجده یاشایان فعال گونئی‌لیلرین تلاشی ایله یارانان " شهریار درنگی " و ساوه تورکلریندن اولان بیرینجی درجه‌لی عدلیه وکیلی ، دیلیمیز و مدنیتیمیز یولوندا قیسا عؤمرونون سونونا قدر چالیشان رحمتلیک علی کمالی‌نین تلاشی‌ایله ساوه شهری‌‌نین  قره‌غان بؤلگه سینده یئرله‌شن و بو منطقه‌نین تانینمیش قاجار دؤرونون تورک شاعیری " حکیم تئلیم خان " ایله "اوستاد شهریار "ین خاطره سینی عزیزله مک اوچون  بیر ادبیات کاروانی حاضیرلانیب حکیم تئلیم خانین کندی اولان " مرَغئی - مراغه " کندینه گئتمیشدیک .   

                       

                                     به یاد گرامیداشت " مراسم تولد بابک خرمدین "

                                               دومین پنجشنیه و جمعه تیر ماه

                                                                   حسن راشدی 20 تیر 1394

با گذشت سالهای متمادی از پیروزی انقلاب اسلامی, اجرای اصول 15 و 19 قانون اساسی با بی­‌توجهی روبرو شده بود تا اینکه حرکتی خودجوش و بر خاسته از میان طبقات مختلف مردم آذربایجان پدید آمد که پیش قراولان آن, نویسندگان, شعرا, محققین, ادیبان, روشنفکران, بخصوص دانشجویان بودند. اینان معتقد به وحدت واقعی و از دل برآمده مردم ایران با اجرای این اصول و در چارچوب قانون اساسی و دور از جار و جنجال بودند و اعتراض به انحصار طلبی و فزون خواهی عده‌­ای داشتند که همة امکانات مادی و معنوی کشور را برای یک قوم و یک زبان و یک فرهنگ می­خواستند. آنها برای رساندن پیام مردم خویش به گوش مسئولین کشوری که بعضی از آنها می­گفتند: " ما حاضریم به زبان ترکی در مدارس و دانشگاهها تدریس شود ولی کسی از آن استقبال نمی­کند"[1] اجتماع در روز تولد بابک خرمدین, در دومین جمعه تیرماه را روز مناسبی برای نشان دادن ارادة ملّی مردم آذربایجان در مورد خواسته‌­های بحق و قانونی تشخیص دادند و از سال ۱۳۷۹ , صدها هزار نفر از اقشار مختلف مردم در پای قلعه بابک واقع در نزدیکی "کلیبر" در آذربایجان شرقی گردآمده و با اجتماع عظیم خود علاوه بر اجرای برنامه‌­های فرهنگی و هنری, خواستار به اجرا در آمدن اصول ۱۵, ۱۹ و ۴۸ قانون اساسی شدند.

                                                  " میلّی اویانیش گونو "

                                               و یا بابک قالاسی مراسیمی !

                                                                  حسن راشدی : 9/تیر / 1394

آذربایجانین و یا داها دوغروسو ایران تورکلری‌نین  " میلّی اویانیش گونو "  و یا " بابکین دوغوم گونو " گلیب چاتیب . بابک قالاسی مراسمی‌نین ایلک دفعه نئجه باشلانماسی ایله ایشیمیز یوخ؛ بو ساحه‌ده چئشیتلی روایتلر وار ؛ آمما بو مراسیم ایلک دفعه ۱۳۷۹ جو هجری گونش ایلی تیر آیی‌نین ۹- ۱۰ و پنجشنبه - جمعه گونلرینده توپلوم حالدا و او زامانین یازدیغی نشریه‌لره استناد ائده رک  ۹۰ الی ۲۰۰ مین نفر آراسیندا شرکت ائدنلر طرفیندن شرقی آذربایجان اوستانی ، اهر شهری و کلئیبر قصبه‌سی‌نین گون باتانیندا یئرله‌شن " بابک قالاسی " ندا باش توتدو .

بو توپلانتی‌نین سسی او قَدَر گوجلو ایدی کی ، تبریز رادیوسو و حتی تهرانین اطلاعات گونده‌لیگی بو حاقدا خبرلر یایدیلار . او ایلدن سونرا تیر آیی‌نین ایکینجی پنجشنبه جمعه سی دائمی اولاراق " بابک  قالاسی مراسیمی " اعلان اولدو.

                        

     

          قوربان! اونو معالجه ائدن دوکتور ، اؤزلریندن ایدی! (۱۲)

                                            دوکتور هئیت‌دن اؤزل خاطیره‌لر  

                                                حسن راشدی : ۳ تیر 1394 

سؤیله‌نیلن تاریخ : ۲۳ بهمن 1378 

مکان : دوکتور هئیت مطبّی ( وارلیق دفتری )

دوکتور هئیت :

بیز شاه زامانینندا نه قدر دربارا یاخین اولسایدیق‌دا یئنه بیزه اعتماد یوخ ایدی و بیزه اؤزگه گؤزو ایله باخیردیلار .

بیر گون شاه زامانیندا بیر عالی رتبه هئیت تورکیه‌دن ایرانا گلمیشدی ، بو هئیت‌ده تورکیه‌نین خارجی ایشلر  ناظیری‌نین حیات یولداشی مریض اولدو . من بیر طبیب اولاراق اونو معاینه ائتدیم و لازیم اولان نوسخه یازیلدی و مریض معالجه اولدو .

 

 

                              تجلی عظمت تاریخی و غنای فرهنگی آذربایجان                  

                                              در بازیهای المپیک اروپایی

 

                                                                             [گزارش TRT]    

شب گذشته [ ۲۲ خرداد ۱۳۹۴ برابر با ۱۲ ژوئن ۲۰۱۵]  اولین دوره بازی های المپیک اروپایی ۲۰۱۵ با برگزاری مراسم افتتاحیه به طور رسمی در باکو پایتخت آذربایجان آغاز شد

مراسم افتتاحیه این بازی ها با حضور بیش از ۶۰ تیم اروپایی در استادیوم بسیار زیبای باکو و در برابر چشمان ۷۰ هزار تماشاچی برگزار شد. در این مراسم رهبران و مقامات عالی رتبه بیش از ۴۰ کشور و از جمله رجب طیب اردوغان رییس جمهوری ترکیه به همراه همسرش خانم امینه اردوغان حضور داشتند.

                                               

                                       در مدارس و دانشگاهها   

                   بجای فارسی و ترکی ، به انگلیسی تحصیل کنیم !   

                                            حسن راشدی  

بعضی از همکشوریهای فارس زبان  که می خواهند ژست دموکرات بودن بر خود بگیرند ، در برابر خواست منطقی و حقوق اولیه و ابتدایی ترکها در کشور در مورد تحصیل به زبان ترکی در مدارس و دانشگاهها می گویند :

چرا شما مسئله زبان را اینقدر بزرگ می کنید ، دنیای مدرن امروز دنیای اطلاعات است و دنیا به دهکده جهانی تبدیل شده است و زبان انگلیسی در حال تبدیل شدن به زبان همگانی و کل مردم دنیاست ، لذا نه تنها مطرح کردن تحصیل و تدریس به زبان ترکی در ایران برگشت به عقب است ، حتی طولی نخواهد کشید که زبان فارسی هم  جای خودرا به انگلیسی در کشور خواهد داد .

البته ما هم از گفته های افرادی که چنین ژست دموکراتیک بر خود می گیرند استقبال کرده می گوئیم :

                                    

                                    جمهوری آذربایجان و بحث بر سر این نام (15)             

                                                           حسن راشدی 

                                          بخشی از کتاب ترکان و بررسی تاریخ ،...."

در سال ۱۹۱۸ و زمانیکه مناطق شمالی رود ارس به عنوان جمهوری آذربایجان اعلام استقلال نمود, در ایران موافقین و مخالفین با این نام به بحث و مجادله پرداختند که نظریات آنان بیشتر در روزنامة «ایران» آن زمان که مدیریت رسمی این روزنامه را «میرزا محمدخان ملک­زاده» و مدیریت غیررسمی­اش را برادرش «ملک الشعرای بهار» به عهده داشت منتشر می­شد.[1]

 به دنبال این مباحثات, محمد امین رسولزاده رهبر جمهوری تازه استقلال یافته آذربایجان علاوه بر اینکه هیأتی را به ایران اعزام می­دارد, خود نیز دربارة دلیل انتخاب نام آذربایجان و ارتباط تاریخی منطقة شمال رود ارس با این نام, مقالاتی در روزنامه ­های باکو می­نویسد که ترجمة فارسی آن نیز در روزنامة «ایران» آن زمان چاپ می­گردد.

ما در اینجا جهت اجتناب از طولانی شدن مطالب, به آوردن خلاصه­ای از دو مقاله محمد امین رسولزاده, که در روزنامة «ایران» آن زمان در کشور چاپ شده است اکتفا کرده مطلب را به پایان می­بریم:

                    دوکتور زهتابی نین یازدیغی تاریخ ،

                                      بیزیم یازدیقلارمیزی سوپوروب آپاردی (11)

                                                                    دوکتور هئیت‌دن اؤزل خاطیره‌لر   

                                                                 حسن راشدی : اول خرداد ۱۳۹۴ 

سؤیله‌نیلن تاریخ : ۴ اسفند ۱۳۷۹ پنجشنبه

مکان : " جان آذربایجان " دفتری ، " قومیت لر " جلسه‌سی ، جمالزاده خیابانی ، تهران

زامان : آخشام اوستو

جلسه ده اولانلار : حسن راشدی ، اکبر آزاد ، احمد حکیمی پور ، کمال مرادی ، دوکتور حسن جعفرزاده، ابراهیم رفرف ، عزیزی بنی طُرُف ، منصور مشرف (عرب لردن )

جلسه‌ده همیشه کی کیمی بحث لر آنایاسانین ( اساس قانونون)  15 و 19 جو ماده‌سی‌نین اجراسی باره‌ده گئدیردی . بئله بیر دورومدا سؤز غیر فارس دیللرین نئجه تدریس اولماسی و تاریخ کیتابلاری متنی‌نین دگیشدیریلمه‌سیندن و دوکتور زهتابی‌دن گئتدی .

آقای بنی طرف دئدی : بیر نفر عراقدان گلمیشدی دئییردی ، پروفئسور زهتابی بغداددا منیم  اوستادیم اولوب ؛ او اورادا تورکجه درس دئییردی .

             

                             آذربایجان تاریخی و محدودة آن از نظر مورخین(14)

                                                       حسن راشدی 

                      بخشی از کتاب : " ترکان و بررسی تاریخ ، زبان و هویت آنها در ایران "            

از نظر تاریخی در مورد چگونگی نام آذربایجان در بین مورخین نظریات متفاوتی با توجه به معنا و مفهوم این نام وجود دارد, بعضی از مورخین این نام را بر گرفته از چهار کلمة ترکی «آذ, ار, بای, گان» که منتسب به قوم «آذ» یا «آس» است می­دانند,[1] بعضی­ها آنرا بر گرفته از نام حاکم آذربایجان در زمان حملة اسکندر مقدونی, «آتروپات» می­پندارند و بعضی­ها هم این نام را در ارتباط با کلمة «آذر» (آتش در پارسی باستان) تصور می­کنند؛ ولی آنچه که واقعیت دارد نام آذربایجان از قدیم الایام شامل نواحی شمالی و جنوبی رودخانه ارس می­شده و این نام تنها پس از استقلال جمهوری آذربایجان در سال ۱۹۱۸ بر روی سرزمین شمالی ارس گذشته نشده است. این نام همواره در طول تاریخ علاوه بر قسمت جنوبی رود ارس, قسمت شمالی آن را نیز شامل می­شده است.

گرچه در تاریخ ناحیة بین دو رود کُر و اَرَس«الران», «ارّان» و «آران» نامیده شده و در نوشته بعضی از مورخین نیز به تنهایی و به عنوان ایالت مستقل, از آن یاد شده است ولی این ناحیه همواره بخشی از آذربایجان بوده و چون منطقة نسبتاً گرمسیری هم هست در فرهنگ مردم آذربایجان «آران» به منطقة گرمسیر و غیرکوهستانی نیز گفته می­شود. 

عنایت اله رضا از مخالفین نام آذربایجان در شمال رود ارس در پیش­گفتار کتاب « آذربایجان و اران» می­نویسد:

     

         فردوسی و تفکر زن ستیزانه و نژادپرستانه او در شاهنامه!

                                  حسن راشدی : 15 اردیبهشت 1394

بسیاری از ناسیونالیستهای افراطی فارس زبان ،  فردوسی را شاعر و حکیمی بی نقص و عیب دانسته⁽¹⁾ ومعتقدند اگر فردوسی و سروده شاهنامه‌اش نبود بعد از حاکمیت اسلام و مسلمان شدن ایرانیان ، زبان مردم فارس ایران ( و البته افغانسان و تاجیکستان ) حتما عربی می شد و دیگر نشانی از زبان فارسی باقی نمی ماند و امروز مردم شیراز ، اصفهان ، کرمان و مشهد به جای فارسی یا همان دری قدیم به عربی تکلم میکردند ؛  چنانچه مردم مصر، چون شاعری مثل  فردوسی را نداشتند ، زبان قبطی آنها در طول چند صد سال تبدیل به عربی شد!

      

                 آقای دوکتور هئیت ، سیز پان تورکلرین رئیسی سینیزمی ؟ (10)

                                     دوکتور هئیت‌دن اؤزل خاطیره‌لر   

                                   حسن راشدی : اول اوردیبهشت  ۱۳۹۴ 

سؤیله‌نیلن تاریخ : ۴ اسفند۱۳۷۹ پنجشنبه

مکان : " جان آذربایجان " دفتری ، " قومیت لر " جلسه‌سی ، جمالزاده خیابانی ، تهران

زامان : آخشام اوستو

۱۳۷۹ جو ایل دی آیی‌نین ۱۰ جو گونو تهرانین جنوبی جمالزاده خیابانیندا  " جان آذربایجان " آدلی بیر دفتر آچیلدی ^(۱) ؛ بو دفترده تورکجه - فارسجا هم " پیک آذر "مجله‌سی حاضیرلانیر و هم " قومیت‌لر جلسه‌سی " و یا فارسجا دئییلن "​جلسه قومیت ها " تشکیل تاپیردی .

بو مکان ۱۳۷۹ جو ایلین سونلارینا یاخین جنوبی جمالزاده خیابانی‌نین بیر آز آشاغاسینا و کوچه نین ایچینه منتقل اولدو . " قومیت‌لر " جلسه‌سینده ایرانین مختلیف میلّیّت‌لریندن اولان او جمله​دن تورک ، عرب ، تورکمن و کورد میلّی فعاللاری نماینده‌لری اشتراک ائدیر و ایرانین آنایاساسی‌نین ۱۵ و ۱۹ جو ماده​‌سی‌نین نئجه اجرا اولماسی باره​ده  فیکیر موبادیله​سی آپاریردیلار ، بو جلسه‌لرده یالنیز بلوچلاردان نماینده یوخ ایدی .