بخشی از کتاب خاطرات استاد محمد علی فرزانه

                        " خاطره هایی از مدرسه (1) "

                ( ترجمه به فارسی و تدوین دکتر صدیقه عدالتی )

    در سال 1319 شمسی، مدتها قبل از امتحان کلاس نهم که ضمناً امتحانی برای انتخاب شغل معلمی هم بود، من تصمیم گرفته بودم که در دانشسرا² اسم نویسی کنم. در آن زمانها دانشسرا پناهگاهی بود برای بچه هایی که امکان تحصیل آزاد را نداشتند. اینها برای اینکه بتوانند در مدت کوتاهی کاری پیدا کرده و به خانواده شان کمک کنند، در دانشسرا اسم نویسی  می کردند. من از زمانی که در کلاسهای پایین تر درس می خواندم با حال و هوای دانشسرا آشنایی داشتم. جوانهایی که از تبریز و یا دیگر شهرهای آذربایجان در اینجا قبول می شدند، بعد از اتمام تحصیل بر اساس تعهدی که داده بودند، می بایستی در شهرها و یا قصبه های دور و نزدیک به معلمی مشغول می شدند. می توان گفت که در این سالها اگر چه سیاست فارس کردن آذربایجان در اینجا کم کم خودش را نشان می داد، اما هنوز خیلی شدید نشده بود. 

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                           " باکی " دا دوکتور جواد هئیت مراسیمی

                            حسن راشدی : 9 تیر 1395

24 ژوئن 2016 میلادی  ( 4 تیر 1395 هجری گونش ایلی)  قوزئی آذربایجانین " بورچالی اجتماعی جمعیتی " طرفیندن اؤلکه‌نین پایتختی " باکی " شهرینده اؤنملی بیر تورَن کئچیرلدی .

آذربایجان ادبیات تاریخینده اؤزونه اؤزل یئر قازانان و " وارلیق " درگیسینی 35 ایل و عؤمرونون سونونا قدر منتشر ائدن و هر ایکی آذربایجانین سئویملیسی اولاراق وفاتیندان اؤنجه هم گونئی و هم قوزئی آذربایجانین آغ‌ساققالی ساییلان دوکتور جواد هئیت وفاتی‌نین ایکینجی ایل اؤنومو یاخینلاشارکن "تبریز گئجه‌سی " آدی ایله بیر مراسیم حاضیرلانمیشدی.

              دکتر جواد هئیت 

                                  
                                   تشکیل جمعیت آذربایجان (۲)

                                                  و

          ( جریان قتل عام مردم آذربایجان توسط ارامنه و آسوریها )

                             از کتاب ( خاطرات من و پدرم ) 

در سال 1321 پدرم با یک عدّه از دوستان آذربایجانی‌اش مثل حکیم الملک، مستشارالدوله صادق،شیخ اسد‌الله ممقانی، امیر نصرت اسکندری و برادرش، سید ابوالفتح علوی، میرزا جواد‌خان گنجه و‌.‌.‌.  همراه دکتر ابراهیم برزگر، برادرم فیروز و من جمعیت آذربایجانی‌‌های مرکز را تشکیل داد‌. جلسات نخستین در منزل ما برگزار شد و برای اینکه محمد رضا شاه احساس ناراحتی نکند حکیم الملک را که مردی ملایم و تقریبا بی‌اثر بود به‌ریاست انتخاب کردند‌. دکتر برزگر عضو فعال و جوان جمعیت بود و به‌عنوان دبیر انتخاب شد و با مشورت پدرم اوّل خیابان شاه آباد محلی را برای جمعیت اجاره کرد و امتیاز روزنامه‌اش به‌نام "آذربایجان" را هم گرفت‌.روزنامه به‌فارسی چاپ می‌شد‌. ولی سخن رانی‌ها در جلسات به‌تُرکی بود‌. در آن موقع دکتر حمید نطقی تازه لیسانس حقوق شده بود و سرمقاله روزنامه را او می‌نوشت. در اندک مدّت جمعیت آذربایجان به‌قدری شهرت پیدا کرد که در افکار عمومی تهران شایع شد که جمعیت آذربایجان آرای انتخابات مجلس را خواهد برد‌. 

        چقدر به صداقت خبر تدریس ترکی در مدارس اعتماد کنیم ؟

                             حسن راشدی : ۱۷خرداد ۱۳۹۵

متاسفانه ما اعتمادمان نسبت به دولت سلب شده است ، بنا به اخبار منتشر شده در رادیو تلویزیونها ، رسانه های گروهی ، مطبوعات و شبکه های اجتماعی از قول ریاست جمهوری آقای روحانی و معاون ایشان در امور اقوام  آقای یونسی ، قرار است زبان و ادبیات تُرکی و کردی در مدارس تدریس شود .

 حتی خبر تدریس زبان و ادبیات تُرکی در مدارس در سال تحصیلی جدید ( ۱۳۹۵- ۱۳۹۶) درست و از روی صداقت هم باشد متاسفانه به آن اعتمادی نمی کنیم مگر اینکه دیده شود در این زمینه کارهایی انجام شده و یا در حال انجام است . 

               آموزش زبانهای تُرکی و کردی در مدارس

 کد خبر: ۵۹۴۰۲۲تاریخ انتشار: ۱۲ خرداد ۱۳۹۵ - ۰۷:۴۷ - 01 June 2016

«دولت دستور داده زبان‌های محلی کردی و تُرکی در مدارس استانهای خاص آموزش داده شود.» موضوعی که دیروز علی یونسی، دستیار ویژه رئیس‌جمهوری در امور اقوام و اقلیت‌های دینی و مذهبی از آن خبر داد. به نوشته ایران، این مسأله در حالی مطرح می‌شود که حسن روحانی از همان ابتدای اعلام نامزدی خود نیز البته پیگیر احیای زبان‌های محلی ترکی و کردی بود .

                         خُرداد قیامی‌نین ایل دؤنومو

                                      حسن راشدی

آچیقلاما : بو مقاله ایلک دفعه خُرداد قیامی نین بیرینجی ایل دؤنومونده یازیلدی 

28 / 2 /1386

1385 – جی ایلین اردیبهشت آیی‌نین 22 – سینده «ایران» قزئتینده تورکلر علیهینه چَکیلَن توهینلی کاریکاتورا اعتراض اوْلاراق 8 گون سوْنرا و خُرداد آیی‌نین بیرینجی گونو، تبریز شهرینده، گنج اؤیرنجیلردن توتدو دانشگاه اوستادی، معلّیم، ایشچی، تاجیر و عادی کسبه‌یه قَدَر یوز مین‌لرله اینسان ، تبریز خیابانلاریندا توپلوم و مدنی اعتراضا ال آتاراق «ایران» گونده‌لیگینده، اوتانمادان و حیاسیز‌جاسینا میلیونلارلا تورک اینسانینا سرت حورمتسیزلیگی قیناییب اؤلکه مسئوللارینا و بوتون دونیایا اعتراضلارینی بیلدیردیلر.

تبریز اهالیسی‌نین شدتلی اعتراضیندان سوْنرا ، اورومیه‌لیلر، اوْندان سوْنرا «سولدوز» (نقده)، قوشاچای، زنجان، خیاوْ، موُغان ، اردبیل و آذربایجانین باشقا شهرلری و‌ حتّا تهراندا یاشایان تورکلر بو عمومی اعتراضا قوشولاراق آذربایجان میلّتینه توهین ائدَنلره و شوونیستی دوشونجه‌نی «ایران» قزئتی یولو ایله یایانلارا اؤز غضب‌لرینی گؤستردیلر.

                                  ( سمت چپ مارک Roa این تاکسی داخل جدول مستطیل نوشته : " ویژه پارساباد" )

                                       " مغان شهر " یا پارس آباد ؟    

                                           حسن راشدی ، بازنویسی :

                                               اول خرداد ۱۳۹۵

                                                                                                                                                                                                 سالهای زیادی از پیروزی انقلاب اسلامی نگذشته بود و یکی از همکلاسیهای دوران دبیرستانی‌ام تصدّی بخشداری پارس‌آباد را به عهده داشت، در آن زمان در نامه‌ای که از تهران برایشان ارسال کردم آدرس: آذربایجان شرقی ( آن زمان استان آذربایجان شرقی دو نیمه نشده بود و نام آذربایجان تاریخی که با نام تاریخی اردبیل عجین است بر روی استان امروزی اردبیل می‌درخشید) مغان شهر (پارس‌آباد) بخشدار محترم جناب آقای…» را بر روی پاکت قید کردم.

در نامه، بعد از سلام و احوال‌پرسی و بازگوئی خاطراتی از دوران دبیرستان، با بخشدار محترم درد دل کرده و نوشته بودم که دیگر نام "پارس‌آباد " که برگرفته از نام یک شخص و وابسته به دولت و دستگاه خاندان پهلوی ها بوده مناسب این شهر نیست و بهتر است نام این شهر با جایگزینی مناسب، با نام منطقه و تاریخ پر افتخار گذشته اش پیوند داشته باشد. از همین رو نام «مغان‌شهر» و یا هر نامی که برگرفته از نام تاریخی مغان باشد را برای نامگذاری این شهر پیشنهاد کردم.

.....بعد از رفتن پیشه‌وری و سرکوب فرقه دموکرات، هیئت وزراء در حضور قوام السلطنه تشکیل می‌شود و پدرم هم به‌درخواست قوام السلطنه به‌مناسبت طرح مسائل آذربایجان، در جلسه هیئت دولت شرکت می‌کند‌.

در آنجا وقتی مسئله آذربایجان و سرکوب آن از طرف قوای دولتی مطرح می‌شود، پدرم می‌گوید:  من پیشنهادی دارم که باید مطرح کنم‌.

"حالا که کشور ما از ارتش بیگانگان تخلیه و ارتش بر همه جای ایران حتی آذربایجان مسلط شده بیایید زبان ترکی آذری را به‌عنوان زبان دوم کشور تصویب کنیم تا برای همیشه این بهانه از دست اجانب و طرفداران آن‌ها گرفته شود و جریان گذشته دیگر تکرار نشود‌."

از قرار روایت برادرم  فیروز از پدرم ، عدّ‌ه‌ای از وزراء حاضر در جلسه عکس‌العمل شدید نشان می‌دهند و می‌گویند:

                     ایکی آذربایجانین نیسگیللی شاعیری 

                                      سهراب طاهیر دونیاسینی دگیشدی             

ایکی آذربایجانین نیسگیللی شاعیری "سهراب طاهیر"  1305 جی هجری شمسی ایل و مرداد آیی نین 15 ینده گونئی آذربایجانین آستارا شهرینده و صنعتکار عائله سینده دونیایا گؤز آچدی. 1320 جی ایل عائله سی ایله بیرلیکده تبریز شهرینده ساکین اولدو و 1325 جی ایل تحصیلینه داوام ائتمک اوچون قوزئی آذربایجانا و " باکی" شهرینه گئتدی. 1325 جی ایل آذربایجان نهضتی محمدرضا شاه قوشونو طرفیندن سرکوب اولوب گونئی آذربایجاندا سوی- قیریم باشلاندیقدا و گونئی آذربایجانا شوونیسم دیکتاتورلوغو حاکیم اولدوقدا سهراب طاهیر دانیشگاهدان فارغ التحصیل اولاندان سونرا داها گونئی آذربایجانا دؤنمه ییب " باکی " شهرینده قالارغی اولدو و  یاشاماغا داوام ائتدی !

                                    بیر "تلگرام " یازیسیندا اولان بحث‌دن

                                  تورکلر یوخسا تاتلار آذربایجانلی‌دیرلار ؟

                                       حسن راشدی: 15اوردیبهشت1395
 

" آچیقلاما : نئچه آی اؤنجه بیر تلگرام یازیسندا بیر دوست، آذربایجان مسئله‌سی ایله باغلی مندن بعضی سورغولار ائتمیشدی ، منده اونا ائله تلگرام صحیفه سینده جاوابلار یازدیم ، ایندی او سورغولار و منیم جاوابلاریم ائله او صحیفه ده یازیلان کیمی سیز حؤرمتلی اوخوجولارا تقدیم اولور ؛ یالنیز او دوستون آدینی یازیب سوی آدی نین ایلک حرفینی بورادا گتیریرم ."

hasan rashidi, [24.10.15 16:13]

سلام حؤرمتلی محبوب. م  

 ایندی سیزین ایکینجی سورغولارین جاوابینی یازماق زامانی گلیب چاتیب . منی  باغیشلایین جاواب یازماق گئج اولدو . ایکی گون ؛ یعنی بیر گون بیر گئجه منیم اینتئرنتیم کسیلمیشدی ، بو گون چالیشیر . حؤرمتلی و عزیز محبوب ، اگر سیز منیم یازدیغیم " ترکان و بررسی تاریخ ، زبان و ...." کیتابیمی اوخویوبسوزسا منیم اورادا  آذربایجاندا تورک دیلی‌نین باره سینده یازدیغیم مطلبلر تماما مستند اولاراق یازیلیب . یعنی هر بیر ادعایا رفرنس وئره رک سند گتیرمیشم مگر اینکه اؤزومون بیر مسئله باره‌ده مستقیل نظریم اولموش اولا ، اوندا اؤز نظریمی دئمیشم اودا یئنه باشقا نظریه‌لره استناد ائده رک .

     ح . ر :  ۲۴ / ۱ / ۱۳۹۴

من بعضی وقتها که برای انجام کاری  به راه آهن تهران می رفتم ،  در شمال غربی میدان راه آهن و یا نزدیک مکانی که امروزه پارگینگ چند طبقه شده است از مکانی می گذشتم که متروکه بود . در این مکان متروکه  آدمهای معتاد بدبخت ، صورت دوده زده و پر از چرکی را می دیدم  که داخل کارتنها کز کرده اند و در بینشان زن هم هست !

اتفاقا سن این زنهای بدبخت هم خیلی زیاد نبود و می توانستند حامله شوند ، همیشه این سئوال در ذهنم جولان می داد که آیا در بین این ۴ - ۵ مرد این زن بدبخت چگونه روز را به شب و شب را به روز می رساند  و آیا در این میان هیچ رابطه جنسی غیر عادی صورت نمی گیرد  که سبب حاملگی غیر منتظره این زنان بدبخت شود ؟

اما خودم را چنین قانع میکردم که این بدبختها آنچنان در درد  و بدبختی  و خماری مواد مخدر غوطه ور هستند که فرصت  فکر کردن به این موضوع را هم پیدا نمی کنند !

                           " داغلیق قره باغ " یا قره باغ کوهستانی

                                و ترکیب جمعیتی گذشته و کنونی آن

        قره‌‌باغ نام منطقه‌ای در داخل جمهوری آذربایجان و در جنوب غربی آن قرار دارد.  این نام برگرفته از دو کلمه قره و باغ است؛ بر خلاف تصور عموم ،کلمه «قره» در ترکی علاوه بر معنای سیاه، به معنای بزرگ و وسیع نیز هست. از این‌رو، قره‌ باغ به منطقه یا محلی گفته می‌شود که در آنجا باغ‌های وسیع و انبوه وجود داشته است . یکی از قدیمی‌ترین اقامتگاه‌های انسان‌های اولیه به نام «غار آزیخ» در کوه‌های قره‌باغ کشف شده است.

موقعیت جغرافیایی

جمهوری آذربایجان ودر داخل آن منطقه قره‌‌باغ در همسایگی شمال‌غرب ایران و در شمال رود ارس قرار دارد. قلمرو این منطقه از رشته‌کوه‌ قفقاز کوچک شروع شده و تا اراضی واقع در میان رودهای ارس و کر ادامه می‌یابد. این منطقه کوهستانی مساحتی بالغ بر ۴،۳۷۸کیلومترمربع دارد و بر اساس آخرین سرشماری انجام گرفته در سال ۱۹۸۹، شمار جمعیتی آن در حدود ۱۸۹۰۲۹ نفر بوده است. از شهرهای مهم این منطقه می‌توان به خان‌کندی و شوشا اشاره کرد

                                         بیز ده  واریق!

                                                         حسن راشدی

1390 – جی هجری گونش ایلی و ان سوْن اؤلکه نفوس ساییمی اساسیندا ایرانین 669/149/75 میلیون نفر جمعیتی واردیر.[2] بو جمعیّتین یـوزده قیرخا (40٪) یاخین و یا 30 میلیون حـدودوندا دانیشانلاری تورکـجه دانیشیرلار.[3]

طبیعی دیرکی، بو 30 میلیون تورکجه دانیشان اینسانلارین، ایران داخلینده جمعیّتلری چوخلوغو اساسیندا و فارس اؤلکه داشلاری قَدَری، اؤلکه‌نین بوتون مادی و معنوی امکانلاریندان فایدالانماغا، اؤزللیکله آنا دیلده یعنی آذربایجان تورکجه‌سینده تحصیل آلماغا حق‌لری وار.